Vikan - 17.11.1938, Blaðsíða 15

Nr. 1, 1938
VIKAN
15
áríðandi var að taka með áhlaupi eða að
minnsta kosti að skapa áhrifamikið and-
vægi á móti þeim. Iðulega fóru fram um-
ræðufundir, og það var þar, sem ég fékk
fyrstu æfingarnar í opinberum kappræð-
um. Ungur og fullur sjálfstraust skarst ég
í leikinn, þegar aðrir höfðu haldið fram-
söguræðuna. Eiginlega talaði ég aldrei
opinberlega fyrr en 1904, þegar ég talaði
í Staffanstorp um Alþjóðasambandið.
Samt hafði ég fengið góða æfingu á lok-
uðum fundum í stúkunum, félagi ungra
jafnaðarmanna og verkalýðsfélaginu.
Ég mun alltaf minnast með ánægju
þeirra tíma, sérstaklega fjögurra fyrstu
áranna, sem ég tók þátt í æskulýðshreyf-
ingu jafnaðarmanna. Þá fann ég fyrst
verulega, hvaða áhrif það hefir að
eiga hlutdeild í þýðingarmikilli hreyfingu
og fékk að finna til hinnar miklu hrifning-
ar og starfsgleði, sem því er samfara. Við
ólum hver annan upp til þess að verða góð-
ir og nýtir þjóðfélagsborgarar. Þegar einn
félagi okkar úr Dölunum hrópaði í hrifn-
ingu sinni á sambandsþinginu: „Það er
eins og maður sé í himnaríki!“, þá bar það
ekki einungis vott um augnablikshreyf-
ingu heldur og um það, hvaða andi sveif
yfir allri starfsemi okkar. I sambandinu
kynntist ég mörgum, sem ég síðar fylgdist
með innan flokksins á þing og þaðan í
ríkisstjórn.
Æskulýðshreyfingin leiddi mig til
flokksstarfa fyrir verklýðsfélögin og jafn-
aðarmannaflokkinn. Árið 1905 lá við, að
ég yrði kosinn fulltrúi á flokksþingið, en
Sigfreður bróðir minn varð mér hlut-
skarpari.
I nærri fimm ár var ég trúnaðarmaður
flokksins og ritstjóri ,,Fram“. I fyrstu var
það mjög breytileg staða að vera allt í
senn, ritstjóri, framkvæmdarstjóri, ritari,
boðberi, gjaldkeri og ræðumaður, ekki ein-
ungir á Skáni heldur í öllu landinu.
En hvað maður gat verið viss í sinni
sök, og hvað maður gat haldið áfram!
Þetta var lífið!
Á þessu tímabili var ég hermaður. Núna,
þegar svo langt er um liðið, get ég vel
játað, án þess að roðna, að ég reyndi að
komast undan herþjónustu. Ungur læknir
hafði sagt mér, að ef ég drykki nokkra
bolla af svörtu kaffi, reykti nokkra sterka
vindla og hlypi síðan alla leið að staðn-
um, þar sem nýliðarnir voru skoðaðir,
myndi læknirinn komast að raun um, að
ég væri hjartabilaður. Ég fylgdi ráðinu og
kom á staðinn með dynjandi hjartslátt —
en einum degi of snemma. Daginn eftir
lék ég það ekki aftur. Ég var eins og ný-
sleginn túskildingur, og læknirinn fór að
tala við mig um sósialisma á meðan á skoð-
uninni stóð — hugsið þið ykkur, að ég
skyldi þá hafa verið orðinn svona þekkt-
ur! En þegar ég ætlaði að fara að spyrja
hann út úr kenningum þeirra Max og
Kautský, batt hann fljótt enda á samtal-
ið, og ég var sendur í riddaraliðið í allri
minni nekt.
Mér þykir nú, þegar allt kemur til alls,
gott, að þetta fór eins og það fór. Þessir
hundrað dagar á herskólanum á Ljungby-
heiði, þar sem við fórum snemma
að hátta og snemma á fætur og vorum
til skiptis í leikfimi, heræfingum og við
lestur, höfðu góð áhrif á heilsu mína.
I þessum skóla, hitti ég fyrsta liðsfor-
ingjann, sem mér þótti vænt um. Það var
liðsforingi okkar, Lundberg frá Verma-
landi, sem síðar varð þekktur sem Lund-
berg majór í Persíu. Honum var þegar
kunnugt fyrir 30 árum, það sem liðsfor-
ingjar okkar skilja nú. Hann kunni tökin
á strákunum: að vera kaldur og ákveðinn
í þjónustu og jafnframt góður félagi
þeirra.
Þegar hann hafði stjórnina á hendi var
ekki að tala um neinar móðganir eða und-
irferli. Þegar ,,Fram“, sem ég annaðist um
ritstjórn á úr herbúðunum var fullprent-
að, hófst útbýtingin meðal liðforingjanna,
fékk hann alltaf fyrsta blaðið. Annars
höfðum við ótakmarkað leyfi til að útbýta
,,Fram“ og ,,Arbetet“ meðal fótgönguliðs-
mannanna.
Sú eina aðfinnsla, sem ég varð var við
sem ungur maður andvígur herstefnunni,
snerti hár mitt, sem var mjög sítt — það
var höfuðsmaðurinn, sem sagði, að það
væri betra fyrir mig að klippa mig. Skyld-
um mínum gegndi ég vel, og hafði svo góð-
an aga, að einu sinni, þegar mér var falið
að fara með félaga mína í bað, hótaði ég
þeim hegningu og að ég skyldi klaga þá,
ef þeir ekki hlýddu mér, þegar ég skipaði
þeim að heilsa hðsforingjunum, sem við
mættum. Hótunin hafði tilætluð áhrif.
Á einkennijakka mínum voru þrír rauð-
ir borðar, sem áttu þó ekki að tákna neitt
það, er viðkemur stjórnmálum, en þýddu,
að ég hefði náð tign fánasveins.
Sex og hálfur'kvaðratcm. af sólinni gefa
frá sér nægilegt hitamagn til þess að
halda 50 hestafla vél í gangi.
#
Sá bæjarhluti í heiminum, þar sem fólks-
f jöldinn breytist mest á 12 tímum, er á-
reiðanlega City í London. Á daginn eru þar
eitthvað um y2 milljón manna, en á nótt-
unni 11,000 manns.
#
Don Miguel de Cervantes, rithöfundur
hinnar heimsfrægu bókar um Don Quixote
og Sancho Pancha, var í fimm ár þræll
hjá sjóræningjum í Algier.
#
Hæsta fjall heimsins er eins og kunn-
ugt er Himalaya. Nafnið er úr sanskrit
og þýðir „bústaður snævarins".
Hvorki Queen Mary né Normandie eiga
metið í þeirri lengstu leið, sem skip hefir
farið á 24 tímum, heldur Lexington, hið
ameríska móðurskip flugvéla. í ferð frá
San Francisco til Honolulu árið 1928 fór
það 768 mílur á einum degi.
Svipir úr daglega lífinu.
Framh. af síðu 5.
síðan með mestu virktum og fór. Seinna
frétti ég, að hann mundi hafa farið til
Ameríku þá um kvöldið. Síðan hef ég ekki
séð hann — og það mun heldur ekki eiga
fyrir mér að liggja að sjá framan í and-
litið á honum. Hann var maður fríður og
glæsilegur, þrátt fyrir allt.
Eftir spítalaleguna hafði ég ofan af
fyrir mér og drengnum mínum með tau-
þvottum og þjónustu. Og síðan hef ég
þvegið, bætt og stagað föt frá morgni til
kvölds í öll þessi ár. Ég hef þjónað ráð-
herrum og þingmönnum, læknum og lög-
fræðingum, bankastjórum og prestum,
múrurum og sjómönnum, dönskum og ís-
lenzkum — og mér hefir fallið vel við þá
alla.
#
Þegar Dói minn (Sigurþór) varð tví-
tugur, 1928, lét ég loks verða af því að
fara til Þingvalla. Þá keypti ég ,,prívat“
bíl með okkur austur og hélt þar kaffi-
veizlu. Það er eini dagurinn í mínu lífi,
sem ég hef ekki hugsað um að spara hvern
eyri. Það var ákaflega skemmtilegur
dagur.
Alþingishátíðarvorið 1930, þegar allir
voru svo örir á fé og góðhjartaðir, sendi
barnsfaðir minn Dóa mínum áttahundruð
krónur danskar, og hvatti hann jafnframt
til að koma vestur. Og Dói minn fór til
Ameríku og var þar í hálft fjórða ár.
Honum sárleiddist — enda hafði hann bæði
stopula, erfiða og illa borgaða vinnu. Tók
ég þá til minna ráða og fékk 700 kr. að láni
og sendi honum fyrir fargjaldinu heim.
Svo kom hann, blessaður drengurinn minn
— og þarna er hann. Um leið bendir gamla
konan inn í litla, hálfdimma herbergis-
kitru. Það er svefnherbergið hennar. Og
þarna situr ungur maður á dívansgarmi og
skrifar með blýanti í bláa stílabók.
Þetta er Dói, sem fæddist af vangá, fór
til Ameríku — og kom aftur heim.
Hann er skáld og önnum kafinn við að
yrkja kvæði um skíðagyðjuna — því það
fölvaði á fjöllum í nótt! 1 vor hefir hann
von um land til ræktunar. Hann ann mold-
inni og vill erja jörðina, eins og öll skáld.
#
Þetta eru punktarnir og þankastrykin
úr sögu mæðginanna, sem eiga þenna
harmþrungna kanarífugl innan við litla,
skítuga kjallaragluggann í Traðarkots-
sundi. En þrátt fyrir lélega kjallaraíbúð
og lága glugga mætti segja mér, að þau
væru lífsglöðustu og einlægustu mæðgini
í þessu landi.
— Guð og góðir menn hafa hjálpað mér,
og ég er sannfærð um, að þeir snúa held-
ur ekki bakinu við honum Dóa mínum,
þegar mest á bjátar, segir gamla konan og
brosir með augljósri sigurvissu og von-
gleði.
S. B.