Vikan - 08.06.1939, Blaðsíða 3

Nr. 23, 1939
VIK A N
3
Vörn og verjendur,
2. (pi&in 'fxíOí föuuMLok Lun lcnattspyAnu.
w
Ifáum greinum verður með engu móti
gefin fullnægjandi skýring á öllum
spurningum, sem fyrir koma í knatt-
spyrnu. Eins og ég tók fram í fyrri grein
minni, get ég aðeins drepið á helztu grund-
vallaratriðin. I fyrri grein minni fór ég
nokkrum orðum um markvörðinn og ræddi
um starf hans frá sjónarmiði leiktækni og
leikkænsku, eins ítarlega og rúm leyfði.
Það er skiljanlegt, að ég varð að taka
hann út úr, því leikur hans er á allan hátt
frábrugðinn leik annarra liðsmanna. Nú er
það ógerningur að taka hvern hinna tíu
liðsmanna fyrir á sama hátt, og verð ég
því að láta mér nægja að meta og virða
leikmenn út frá þeim stöðum, sem þeir
^skipa í liðinu.
Vér getum, í stórum dráttum, skipt
knattspyrnuliði í tvær sveitir — til varn-
ar og til sóknar. Markvörðurinn, sem ég
hefi þegar fjölyrt um, er í varnarsveit-
inni. Leik hans verður eigi getið hér, nema
þar sem samvinna hans og annarra varn-
armanna gefur tilefni til.
Það var ætlun mín í grein þessari að
bregða upp mynd af eðli og þróun varn-
arleiksins ásamt verkefnum varnarsveit-
ar, eftir því, sem við verður komið. — I
varnarsveit teljurp vér, auk markvarðar,
báða bakverði og þrjá framverði. Standa
þá sex leikmenn gegnt fimm mönnum
sóknarsveitar. Hvað töluna snertir hefir
þá varnarsveitin nokkra yfirburði. Það
er ómaksins vert að líta á söguna í þessu
sambandi, því að söguleg þróun varnar-
sveitarinnar sýnir ljóslega verkefni henn-
ar, eins og þau eru nú.
Eins og allt annað í heimi hér á knatt-
spyrnan langa þróunarsögu og er ekki ný-
tilkomin eins og hún birtist oss nú. Sagan
segir, að íþróttin — þó með nokkuð öðru
móti en nú gerist — hafi verið kunn forn-
aldarþjóðum, og hafi hún borizt til Eng-
lands með rómverskum hermönnum. Það
væri nú bæði fróðlegt og skemmtilegt að
rekja þróun hennar á enskri grundu, en
það yrði of langt mál að lýsa hinum mörgu
þróunarstigum á þeirri leið. Það er þó
rétt að minnast þess, að á síðara hluta
aldarinnar, sem leið, klofnaði knattspyrn-
an, sem þangað til var iðkuð í víðtækustu
merkingu, í tvær íþróttagreinar, „Rugby“-
leikinn og þá knattspyrnu, sem um heim
allan er kennd við „Association Football"
og oss er kunn. Síðan þá hafa engar
verulegar breytingar orðið á ytri skip-
an knattspyrnuliðsins. — Áður voru
átta menn í sóknarsveit og þrír í varnar-
sveit, en nú eru fimm til sóknar og sex
til vamar. Að vísu varð mikil breyting á
knattspyrnunni skömmu eftir heimsstyrj-
öldina, sem ég verð að víkja að, en hún
breytti ekki ytri skipan knattspyrnuliðs-
ins, heldur tók hún aðeins til starfa nokk-
urra leikmanna.
Einhver allra þýðingarmesta og örðug-
asta leikreglan í knattspyrnu'var frá fornu
fari rangstöðureglan. Eftir gamla skiln-
ingnum var leikmaður „rangstæður“ þar
sem hann var staddur á vallarhelmingi
mótherja með aðeins tvo mótherja fyrir
framan sig (í flestum tilfellum var mark-
vörður annar þeirra) og knötturinn fyrir
aftan hann. (1. teikning).
□ rtARJCVÖRÐUR
/ \ D 1. motherji
O
l£IKMAOUR VAR
2..MÖTHER.JI RANCSTÆOUR
©KNOTTUR
z' \ N
/ \
/

Var þá leikur stöðvaður og fríspyrna
veitt andstæðingunum í hegningarskyni.
Eftir hinni breyttu leikreglu, nokkrum
árum eftir stríð, er leikmaður þá fyrst
„rangstæður“, þegar aðeins einn mótherji,
í stað tveggja áður, er fyrir framan hann.
(2. teikning).
D MARKVÖR.©uR.
A
Q2.MÓTHERJI
O
LEIKMA-ÐUR ER
RAN6STÆ6UR
Q ,
í. mqtherji
Ég veit, að það er erfitt fyrir ókunnuga
að skilja merkingu „rangstöðunnar" eða
þýðingu reglubreytingarinnar. Lesendur,
sem annars bera nokkuð skynbragð á
knattspyrnu, munu samt láta sér skiljast,
að eftir breytinguna er markið í meiri
hættu en áður. Framherji getur nú staðið
á hlið við síðasta varnarliðsmanninn á vell-
inum (í fiestum tilfellum bakvörð eða mið-
framvörð) án þess að vera rangstæður. (3.
teikning). Eins og nú til hagar, þarf hann
aðeins að hlaupa stuttan spöl eftir að hafa
tekið við knettinum, til þess að standa
augliti til auglits við markvörð mótherj-
anna.
Vegna þessa möguleika sá sóknarsveit
nokkurra kappliða sér mjög skjótt leik á
borði. Miðframherji skipaði sér nú á hlið
við aftasta mann í varnarsveit á vellinum,
D MARKVÖR6UR
, □
I.Motherji
D2.M0THERJI
o
LEIKMA6UR
EKKl RANSSTÆfiuR
------------I_ _______
>._í^~/
á svonefndri „rangstöðulínu", til þess að
eiga skjótan og greiðan aðgang að mark-
inu. —
Slíkt herbragð leiddi vitaskuld af sér
varnarráðstafanir, og mótherjar settu nú
einn mann úr varnarsveit sinni til höfuðs
miðframherja og skyldi sá hinn sami eigi
víkja augunum af miðframherja. Þar sem
nú var fyrir hendi maður í varnarsveit-
inni, sem lék á miðjum velli, féll þessi
gæzla á miðframherja eðlilega í hlutskipti
miðframvarðar. — En úr því farið var á
annað borð að „skipuleggja" vörnina, þá
fengu einnig aðrir varnarsveitarmenn, að
markverði undanteknum, sitt ákveðna
hlutverk, og komst nú sú skipan á varn-
arsveitina, sem 4. teikning sýnir 1 höfuð-
________________I ""II______________
O markvör-ouR
H.BAKVÖROUR MlOFRAMVÖROUR V.BAKVÖR0UR
□ Q □
, o o . o
v.utfrahheojí mioframherji h utframherji
H.FRAMVÖRBUR V. FRAMVÖROUR
□ Q
O ,---------' O
V.ERAMHERJI ^ ^\H. FRAMHERJ I
/
I \
L____________i----------.__i_______________
dráttum. Vegna sérstöðu sinnar er mark-
vörður einskorðaður við markið, en aðrir
í varnarsveitinni hlutu „persónulega mót-
herja“, sem hér segir:
Vinstri bakvörður — hægri útframherja.
Vinstri framvörður — hægri innframherjá.
Miðframvörður — miðframherja.
Hægri framvörður — vinstri innframherja.
Hægri bakvörður — vinstri útframherja.
Auðvitað lá þetta fyrirkomulag varnar-
innar, eða „varnarskipulag“, ekki jafn
beint fyrir og sjá má á pappírnum. Það
tók nokkur ár að þróast. Nú er það þó
skipulagt — og í höfuðatriðum kunnugt
sérhverju knattspyrnuliði, sem leika vill
tímabæra knattspyrnu. Og aftur er það
England, sem fóstrað hefir þetta skipu-
lag, en þaðan hefir það farið sigurför um
allan heim.
Allt eftir því hver nauðsyn krefur —
styrkleika mótherja o. s. frv. — er nú
kleift að styrkja vörnina enn frekar með
einum eða fleiri leikmönnum úr sóknar-