Vikan - 17.08.1939, Blaðsíða 5

Nr. 33, 1939
VIKAN
5
Íslenzkir áhrifqmenn:
„Ég held þad ekki
— ég veit þad.M
f hartnær þrjá áratugi hefir nafn Sveins Björnssonar komiS mikið við sögu i opin-
* beru lífi þjóðarinnar, en um hann hefir þó aldrei staðið sá styr og blásið sú há-
værð, sem títt er um íslenzka áhrifamenn á sviði stjórnmálanna. Virðist hann hafa
kunnað betur en aðrir að ganga á snið við blindbylji orðahríðanna, því að hann
hefir stöðugt notið vaxandi álits og vinsælda síðan hann kom fyrst fram á sjónar-
sviðið. Hvar sem hann fer, hittir hann marga mæta menn og volduga, enda
er honum skipaður sess í röð fremstu manna á jVoröuiiöndum. Og eigi mun það
vera ofmælt, að inn á við, meðal landa sinna, sé hann kannske vinsælasti embættis-
maður þjóðarinnar. En hitt er svo annað mál, hvort starf hans og staða sé ýkja
eftirsóknarvert. Kreppan, verzlunarhöftin og viðskiptaörðugleikarnir hafa beint skeyt-
um sínum að mörgum sendisveitarskrifstofum, — líka Sendiráði Islands í Kaup-
mannahöfn, því að þar komast útlöndin alltaf næst Islandi, nema að þau vilji sækja
okkur heim! — Sendiherrann hefir dvalið hér í Reykjavík um þriggja vikna tíma,
að nokkru leyti í opinberum erindum. Hann fór utan í gær með skemmtiferðaskip-
inu Arandorra Star.
Samtal við Svein Björnsson, sendiherra.
— Ég er fæddur í Kaupmannahöfn,
beint á móti Botnaisk Have. Foreldrar
mínir, Björn Jónsson, ritstjóri, og Elísabet
Sveinsdóttir, fluttu búferlum til Hafnar
1878, og dvöldu þar í nokkur ár. 1 þeirri
útlegð fæddist ég. Býst ég við, að með
þessari utanför hafi upphaflega vakað fyr-
ir föður mínum að ljúka lagaprófi, en hann
var þá orðinn ritstjóri og prentsmiðjueig-
andi hér heima, og hafði mikinn áhuga á
þeim málum. Mun hann því hafa varið
mestum tíma til að kynna sér blaða-
mennsku.
Svo fluttu foreldrar mínir heim aftur, og
settust að í húsi því í Bankastræti, þar
sem Landsbankinn var síðar, og nú er
Bókaverzlun Sigurðar Kristjánssonar. Ég
var þá tveggja ára.
I Bankastrætinu man ég fyrst eftir mér.
En árið 1886 lét faðir minn reisa hús Isa-
foldarprentsmiðju í Austurstræti, og flutt-
um við þá þangað upp á loftið. Þar stóð
mitt bernskuheimili og þar voru mínir
æskuátthagar. Það var mjög skemmtilegt.
Stundum rifjast margt upp fyrir mér,
þegar ég geng fram hjá þessu húsi. Nú
hafa atvikin hagað því þannig, að ég er
búsettur erlendis, og kem hér í seinni tíð
aðeins endrum og eins, eins og gestur til
æskustöðva minna. Hin síðustu ár hafa
orðið svo örar breytingar hér í Reykjavík,
og ég komið nógu sjaldan heim til að veita
því eftirtekt, hvernig saxast á það gamla,
og hvernig það nýja brýzt fram. En þó að
margt hafi breytzt, stendur þó Isafold
þarna enn eins og minnisvarði yfir það,
sem ég man bezt um gömlu Reykjavík. En
ég sakna gömlu prentaranna, sem ég ólzt
upp með, og sem léku við okkur systkinin
á loftinu. Meðal þeirra var Ferguson
gamli. Hann var Skoti, og yfirprentari hjá
föður mínum í nokkur ár. Hann var fim-
leikamaður góður, og brautryðjandi á
Snáðinn, sem ekki gat stokkið yfir Lækinn.
sviði líkamsræktar hér á landi. Hann
kenndi mér leikfimi, og var ég dágóður
leikfimismaður, áður en ég kom inn í La-
tínuskólann. Ég kunni líka að synda, því
að faðir minn hafði áhuga fyrir sund-
íþróttinni og gekkst fyrir því að Sundlaug-
amar voru gerðar og hafin þar sund-
kennsla. En er ég var í öðrum bekk, varð
ég fyrir því óhappi að hrapa niður af þaki
á viðbyggingunni vestan við Isafoldarhús-
ið, og skella niður á götu. Meiddist ég illa
og fótbrotnaði, svo að ég var stinghaltur
Sveinn Björnsson.
nokkur ár eftir það. Kenndi ég því um, að
ég gat aldrei stokkið yfir Lækinn, en það
var þá siður fimra skólapilta, að fara ekki
yfir brúna, en stökkva yfir hann niður við
skólann.
— Eitthvert skólaæfintýri ?
— Þau voru nú mörg, og ég býst við,
að þeir fjölgi fremur en fækki, þegar
fundum gamalla skólabræðra ber saman.
Við vorum mestu fjörkálfar, og stundum
ófyrirleitnir, eins og gengur. Merkasti við-
burður í minni skólatíð, og sá, sem mér
er minnisstæðastur, er kóngsbænadags-
byltingin, sem svo var stundum nefnd. Það
var 1897. Kóngsbænadagurinn hafði þá
um langan aldur verið helgidagur, en
hafði nú verið numinn úr gildi. Og
þar sem þetta var gamall frídagur,
fórum við þess á leit við rektor, að
hann gæfi okkur frí þennan dag, eins og
venja hafði verið. En hann synjaði okkur
um þá bón. Tókum við þá til okkar ráða
og mættumst allir um morguninn uppi í
skóla, biðum þangað til kennsla skyldi
hef jast og marseruðum þá allir út úr skól-
anum og gengum í skipulegri ,,prosessíu“
gegn um bæinn og inn í Rauðarárholt. Þar
héldum við kyrru fyrir um stund og sett-
umst á rökstóla. Voru þar haldnar margar
ræður og miklar æsingar hafðar í frammi,
þó að allir væru hjartanlega sammála.
Guðmundur Guðmundsson skólaskáld orti
mikið og mergjað kyæði, og hvatti menn
til dáða. En er komið var fram yfir skóla-
tíma, slitum við þingi í Rauðarárholti og
snerum aftur til bæjarins, fylktu liði og
skipulögðu, og sungum.
Vakti þetta mikið umtal í bænum, og
síðan komst málið til stiftsyfirvaldanna.
— Hvenær lukuð þér stúdentsprófi?
— Aldamótaárið, 1900. Þá um haustið
sigldi ég til Kaupmannahafnar og las þar
lögfræði. Prófi lauk ég 1907. Ég hlaut aðra
einkunn við embættispróf. Það gerði mér
ekkert til. Það gerir engum til.
Framh. á bls. 11.