Vikan - 14.12.1939, Blaðsíða 4

4
V IK A N
Nr. 50, 1939
iin,iiii»iniimnniuimmmnimuH
£4 ahka. jpLfy.
Hleinkað
Steini Steinarr.
Ég hefi svo margsinnis lesið þín ljóð
og lifað mig inn í þá brennandi glóð,
sem bak við þau sindrandi svellur;
og hamslaus var stundum þá hugurinn minn,.
er hugði ég að því, hve lífsstraumur þinn
í vonleysis farveginn fellur.
Og ef að ég vissi, að vildirðu mig,
ég væri ekki lengi að klófesta þig
og gefa þér hönd mína og hjarta.
Þá skyldi ég leiða þig bjartari braut
og brosandi sigrast á sérhvérri þraut,
og fegursta skrautinu skarta.
Nú sælustu kveðjuna sendi ég þér
og sætustu óskirnar hljóttu frá mér,
og kossa í tuganna tali.
Og mætust í huga mér minning þín er„
hún mun ekki fölna í Iífinu hér,
þótt allt annað kólni og kali.
Þíit
Qunna.
KtntmnimmmHiiiMnHiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiaiw
víðir vellir opnast sjónum hans. Það væri
gagnstætt ímyndunarafli og búhyggju Is-
lendingsins að láta dalinn óbyggðan, þenn-
an sæludal. I tindunum haf^st svo land-
vættirnar við og halda vörð um íslenzka
jörð. Þeim er skipað þar til sætis, sem
útsýnin er allra víðust.
Þá kemur vatnið. Islenzka rennandi
vatnið og síkviki sjórinn er lífauðugur og
ævintýrakenndur með afbrigðum. I undir-
djúpunum eiða hafgúurnar og slá hörpu-
strengi langt fram á ljósar nætur. Þær
eiga mjúkar og rauðar varir eins og mold-
arinnar dætur og litfagran sporð, eins og
djúpsins börn eru borin með.
Aftur kemur hér fram yfirgnæfandí
mannlegt eðli í þessum tengiliðum Iáðs og
lagar. Hafmærin stígur úr djúpunum í líki
fagurrar konu sem ímynd fegurðarþrárinn-
ar. En þörf þjóðarinnar stígur einnig það-
an upp í líki sægrárrar mjólkurkýr, og
alþýðumaðurinn þarf aðeins að ná til að slá
henni litla blöðru til blóðs, og þá er hún
landdýr upp frá því.
I litlum og fögrum fossum lifa fossbúar
og vatnadísir og kveða mjúksára þrá inn í
ómótaðar sálir dalabarnanna, eins og haf-
mærin nærir draumhygli strandbúanna.
En sumir fossarnir eru svo voldugir, að
þeir vaxa yfir allt draumlyndi. Við orku-
þunga þeirra, iðu- og straumköst mótast
eðh sterkustu Islendinganna, og þunga-
hljóð þeirra verður aflgjafi, sem aldrei
þrýtur.
Frá fossunum í fjallshlíðinni, og allt til
sjávar er kvikt af vatnabúum, skrímslum
og skötum. I stöðuvötnunum hafast vatna-
hestamir við. Eins og sækýrin er að mestu
sem landkýr, svo eru vatnahestarnir
nauðalíkir hestum. En heyri þeir nafn sitt
nefnt, eru þeir óðara þotnir í vatnið.
Enn sannast hér greinilega, að því yfir-
náttúrlega í skáldskap þjóðarinnar svipar
þægilega til þess náttúrlega.
Þótt minnst sé á skottur og skrímsli í
ám og vötnum, þá verður þeirra þó einkum
vart á sjó úti eða með fjörusöndum að
nóttu. Myrkrið er það máttarvald, sem
skapar þessar skepnur, hvort heldur sem
undirleikurinn er gnauð hafsins eða gjálp-
andi vatnavakir. —
1 upphafi var eldurinn.
Frá upphafi hefir íslenzk jörð engzt af
kvölum og sársauka við f jörbrot hans, og
sköpunarsaga landsins gerist á stórkost-
legustu þjáningarstundum hennar.
Og enn í dag þrymur eldurinn bölbænir
sínar í dimmum djúpunum, krampakippir
fara um jörðina öðru hverju eins og band-
inginn leiti útgöngu. Og frelsisspor of-
stopafyllsta fangans eru hvergi fleiri né
gleggri en á Islandi. Eldhraunin og gos-
hverimir eru þau merkustu, en þá eru
ótaldar allar gjárnar, gýgirnir og vítin. En
þótt eldhraunin séu eyðileg hið ytra, eiga
þau ekki sinn líka um heim allan.
Ef auðugt, íslenzkt ímyndunarafl hvarfl-
ar inn í hálfgróið eldhraun í flöktandi
þokumóðu, þá óskar það einskis framar.
Það sveimar milli háreistra kirkna og hálf-
fallinna kofa, í skuggalegum kastalarúst-
um og grotnandi grafhvelfingum, um
hangandi burknatorfur og eitraðar upp-
sprettur, yfir hrúðruðum hveravítum og
grænuþrungnum mosa og skófum. Dauð-
inn verður líf, hraunið hreyfing og mann-
legar myndir, meitlaðar í storknuninni,
lifnaðar í ljósrauðri þokunni. Þarna nær
íslenzk sköpun hámarki sínu, er hún gæðir
gráan steininn guðs mynd. —
Og þá er komið að Ioftinu, loftslaginu
islenzka. Hið íslenzka Ioft er undursamlegt
ævintýr, sem allir hafa jafna aðstöðu til
að njóta, hvar sem þeir eru á Iandinu. I
fyrsta lagi er það Iitaævintýri í breyting-
anna eilífu áframhaldi, svo að suma sólar-
hringa getum við, næstum að segja, séð
litbrigði og ljósbrigði loftsins skipta fyrir
augum okkar, eins og í logreiki norðurljós-
anna, aðeins í smækkaðri mynd. Og öll
himinsins ský taka litbreytingum Ioftsins:
Gullský, silfurský, skýjaborgir, rósaský,
skýjaför, kögruð ský, skýjabólstrar, morg-
unský, þrumuský o. s. frv. En hvergi hefi
ég séð fegurri og fjölbreyttari ský en í
Reykjavík, einkum þegar skýjafar er eftir
ofviðri og loftið tært, eins og það hafi
óvart sloppið út úr himnaríkinu.
Eins og litbrigðin og ljósbrigðin líða
fyrir sjónir allan sólarhringinn, svo skipt-
ast öfgarnir á, allan árs hringinn í íslenzku
veðurlagi: Hrím og dögg, hríðar og þoka,
frost og funi, snjór og þrumuveður, storm-
ar og steypiregn.
Enginn er svo algerður veruleikamaður,
að hann finni ekki fyrr eða síðar ævin-
týri íslenzks lofts.
En engir vita jafnframt betur en Islend-
ingar, hversu hamröm sú höfuðskepna er
stundum viðureignar.
Nú er skammdegi og myrkur, stríð og
dýrtíð. I skammdeginu sezt dvali og jafn-
vel þunglyndi í huga íslendinga, sem skýt-
ur þar rótum eins og skuggablóm. En þá
eigum við ævintýraland, ævintýraheim,
sem í rauninni hefir verið þjóðinni þúsund
sinnum meira virði áliðnumöldumenmarg-
ur kaldur veruleikinn. I skapið sezt aftur
það sólskin, sem ekkert myrkur fær upp-
urið, það ljós, sem er lífberi og lífsvon
heimsskautabarnanna.
Og við segjum, nú er heiðbjört júlínótt,
við erum á leið til landsins. Við nemum
staðar á heiðabrúninni. Langt úti í f jarsk-
anum sýnist hafið hvíla eins og ástfang-
in mær í faðmi himinsins, en að fótum
okkar liggur landið í grænum möttli silf-
urspenntum og ofnum. Vötnin mynda
sylgjurnar og silungsárnar böndin.
Við höldum áfram. Sólin er sígin að baki
öræfanna, og jökullinn er eins og glóandi
rauðagull. Vestrið er iðandi í endalausum
Ijósbrigðum. Fótatak hinnar björtu næt-
ur vekur titrandi eftirvæntingu.
Allt í einu opnast útilegumannadalurinn
góði. Fyrir botni hans rís jökullinn og gef-
ur sjónhringnum tignarblæ, en stingur
kynlega í stúf við frjósemina, sem nærri
liggur, að vaxi upp í fangi hans. I miðj-
um dalnum er vatn, hálfhulið gufumóðu
jarðhitans, því að þarna er falinn eldur
undir ísjöklinum.
Nóttin er heit og björt, þrungin frjó-
magni og friði. Kyrrðin er svo djúp og
óbyggðirnar svo víðar og töfrandi, að all-
ar einstaklingskenndir leysast upp og sam-
lagast einni ómælandi vitund. Maðurinn í
gagntakandi næturþögn heiðalandanna er
ekki lengur sem maður. Hann hugsar ekki
framar, en hrærist í heillandi hugarjafn-
vægi eða algleymi. Við vöknum úr ljúfum
álögum þagnarinnar við svanásöng frá
vatninu. Næturdöggin er mikil. Við setj-
umst undir rökum runna á vatnsbrúninni
og hlustum. Og svanirnir syngja fyrir okk-
ur alla nóttina. Við getum engum sagt
söng þeirra. En við segjum við alla unga
íslendinga: Farið sjálfir og hlustið, í ham-
ingjunnar nafni hlustið á hjartslátt og
söngva íslenzkrar náttúru, meðan þið enn
eruð ungir. Þá fyrst munuð þið eignast
ævintýralandið, sem þið byggið.