Vikan - 14.12.1939, Blaðsíða 11

Nr. 50, 1939
V IK A N
11
14. bók Huldu. Hin nýja bók Klettafjallaskóidsins.
P yrir 40 árum lá 18 ára gömul stúlka
* rúmföst sumarlangt norður á Auðn-
um í Laxárdal. Hún átti dapra daga, og
vanheilsa hennar var með þeim hætti, að
ekki horfðist vænlega um framtíðina. Sér
til afþreyingar orti hún ljóð um kyrrð og
sveitasælu, og önnur þau viðkvæm efni, sem
henni voru hugstæðust. En um þetta mátti
enginn vita. Það var leyndarmál, sem hún
hafði varðveitt frá því fyrst hún mundi
eftir sér. Þó hafði hún einu sinni trúað
systur sinni fyrir þessu, sér til mikils ama
og áhyggju, þó að systirin hefði hins vegar
ekki bnigðizt trúnaðartrausti hennar.
Svo bar það til á miðjum slættinum, að
heilsulausu stúlkunni á Auðnum barst í
hendur eintak af Kvennabl. Framsókn með
kvæði eftir hana sjálfa, er hún hafði sent
blaðinu undir dulnefninu Hulda. Kvæðinu
fylgdu vingjamleg ummæli og hvatningar-
orð ritstjóra blaðsins.
Nú vita allir Islendingar um hvaða konu
er að ræða, þegar getið er Huldu skáld-
konu. Fyrir 30 árum kom út fyrsta bókin
hennar og síðan hver af annarri. Fyrir
nokkrum dögum kom út 14. bókin frá
hendi þessa höfundar, síðari hluti skáld-
sögunnar, Dalafólk, en fyrri hlutinn kom
út fyrir tveim árum.
Það sem fyrst og fremst hefir aflað
Huldu þeirra vinsælda, sem hún nýtur, er
bjartsýni hennar og barnsleg trú á hið
góða í fari mannanna, og svo hið tár-
hreina mál, er mjög einkennir rithátt henn-
ar. Henni hefir stundum verið brugðið um
rómantískar skáldagrillur, og að hún snið-
gengi hið raunhæfa líf, sem væri allt annað
en þægilegt. En þessu hefir skáldkonan
einu sinni svarað á þessa leið:
,,Ég hefi ekki fegrað neitt í sögunum
mínum um sveitafólkið. Það er svona, þó
að ókunnum geti sýnzt annað. Eg þekki
það. Og það ber ekki síður skyn á skáld-
skap en aðrir. Og svo er það landið okkar,
— dásamlegasta land veraldarinnar. Þeg-
ar ég heyri því hallmælt er mér ætíð í hug
það, sem þingeyskur bóndi heyrðist tauta
fyrir munni sér, er hann var í þann veg-
inn að verða úti í stórhríð: „ísland, bezta
land.“
Auk ritstarfa sinna hefir frú Unnur
Stephan G. Stephansson:
Andvökur, úrval.
Utgefandi: Mál og menning, Rvík.
Sig. Nordal bjó til prentunar.
\ rið 1927 lézt háaldraður, íslenzkur ein-
yrki vestur í Alberta-fylki í Kanada.
Þessi bóndi, sem við vitum öll hver var,
hafði, frá því hann komst á fullorðinsár,
varið andvökum sínum til þess að rita ís-
lenzk ljóð, siggharðri, þreyttri hendi eftir
annir dagsins við reku og plóg. En ljóð
Stephans G. Stephanssonar, andvökustörf-
in, sem kveðin voru íslenzkri þjóð til handa
og íslenzku stórmenni til hugarhægðar,
hafa til þessa dags átt um erfiða stigu að
sækja að hjörtum íslenzkra lesenda. And-
vökur — sex binda ljóðasafn höfundar —
hafa lítt fáanlegar veríð á síðustu árum,
auk þess, sem sumir íslenzkir lesendur virð-
ast ganga með þá hugarfarslegu mein-
semd, að ljóð Stephans séu myrk og tor-
skilin og greiði slælega tímann, sem í þau
er eytt.
Prófessor Sigurður Nordal og bók-
menntafélagið Mál og menning hafa nú
tekið að sér að ryðja þessum tveim hindr-
unum á braut, með útgáfu á úrvalsljóðum
Stephans. Þetta er stór bók, yfir 20 arkir,
prýðileg að frágangi. Félagið Mál og menn-
ing á þakkir skihð fyrir það, að greiða
fjárhagslega leið íslenzkra lesenda til
Stephans. Þeim hefir verið gert kleift, með
útgáfu þessari, að eignast Stephan í orðs-
ins fyllstu merkingu. Væntanlega láta þeir
ekki tækifærið ónotað.
Prófessor Nordal, sem ráðizt hefir í
þann skemmtilega vanda að kynna Islend-
ingum Stephan, lætur ekki sitt eftir liggja.
I inngangi bókarinnar, sem að vísu er yfir
hálft hundrað síður, en þó þröngur bás til
mikilla athafna, varpar prófessorinn
skörpum kastljósum á skáldið, ævi þess og
afrek. I kynningu sinni á Stephani hefir
Nordal valið þá leið að víkka innsýn les-
andans í sál skáldsins, svo allur skilningur
verður skýrari og greiðari en fyrr, í stað
þess að liða kvæðin niður í kalda beina-
hrúgu með hárnákvæmum orðskýringum.
Bjarklind staðið fyrir stóru heimili, þar
sem margan gest bar að garði. En hún
segir: — Ef ég ætti að nefna eitthvað,
sem öðru fremur hefir hjálpað mér til að
inna af hendi það, sem ég hefi skrifað,
mundi ég fyrst nefna þá vöggugjöf, sem ég
hlaut í arf eftir föður minn að vera ár-
risul. Eg hefi skrifað allar mínar bækur,
áður en aðrir komu á fætur. Ég á nú í
handriti nýja kvæðabók, sem ég er að
hugsa um að nefna „Laufvindar", tvö
smásögusöfn, tvö leikrit og handrit að
skáldsögu, er ég nefni „Þætti“. Það á að
verða bezta bókin mín. S. B.
,,----Reglulegur skáldskapur er ekki ein-
skorðun, hann er krafturinn, sem vekur
„þúsund þanka“ eða ætti að geta; því er
svo bágt að binda með skýringargrein,“
segir Stephan sjálfur. Nordal hefir fylgt
þessari skoðun og á þakkir skilið fyrir að
velja hina leiðina í þessu markaða rúmi.
Hitt er annað mál, hvort honum hefði
verið fært að skýra kvæði Stephans, án
þess að múlbinda hugmyndaflug lesandans.
Um kvæðin sjálf verður hér lítið rætt.
Stephan á f jölda aðdáenda meðal íslenzkra
lesenda, sem taka munu bók þessari opn-
um örmum. Hinum, sem veigrað hafa sér
við því hingað til að stíga inn á andans
plóglönd Klettafjallaskáldsins, er hérmeð
ráðið til þess að lesa inngang Nordals —
og sjá svo hvernig fer. Og hollt er þeim,
sem eiga í vök að verjast gegn latmælum
reykvískunnar, að minnast þess, að Step-
han orti flest kvæði sín erlendis og skilar
þó tungunni sítærri til landa sinna.
Val og niðurröðun kvæðanna er mjög
vandvirknislega af hendi leyst. Auðvitað
sakna gamlir Andvökuvinir ýmissa kvæða,
en hjá því verður ekki komizt í safni sem
þessu. Það sem meira er um vert er, að
öll höfuðeinkenni skáldsins og þroska-
breytingar þess fái að njóta sín. Þess virð-
ist vel hafa verið gætt — séð frá sjónar-
hól almenna lesandans.
Prófarkalestur og annar frágangur er
vel af hendi leystur.
Eftir er að vita hversu íslenzkur almenn-
ingur kann að leysa af hendi sitt hlutverk
— að tileinka sér gróður íslenzkra, heitra
andvökunátta vestur í Kanada, gróður,
sem spratt „meðan lúinn makrátt svaf,
meðan kátur lék sér.“ Karl Strand.
2. hefti, er nýkomið út.
Safnað hefir
Jóh. Gunnar Ólafsson.
Fæst í öllum bókaverzlunum.
Bókaverzlun
Þorst. Johnson,
Vestmannaeyjum.