Vikan - 19.09.1940, Side 6

6
VIKAN, nr. 38, 1940
eins og flestar sjálfsæfisögur, segir
Bakkus konungur ekki allan sannleikan.
Ég þorði ekki að skrifa allan sannleikan.“
Hann skrifaði ekki, að stundum þjáðist
hann af vonleysi og þunglyndi, að hugsun-
in um, að hann væri óskilgetið barn, ásótti
hann öðru hvoru, og að hann drakk oft til
þess að dreifa þessum döpru hugsunum.
Hann gerði sér mikið far um að dylja þessi
þunglyndisköst. Þau komu of sjaldan, ekki
nema fimm til sex sinnum á ári, til þess að
hann gæti talist ,,manio-depressiv“, sem
næstum allir skapandi listamenn eru þó.
En þegar þessi köst ásóttu hann, fékk
hann viðbjóð á bókum sínum, sosíalisma,
búgarði, vinum og hinni vélrænu heim-
speki sinni, og bar þá fram eldheitar varn-
ir fyrir rétti mannsins til að fremja sjálfs-
morð. Á slíkum stundum virtist byrði sú,
sem hvíldi á herðum hans vera honum of-
vaxin og þá leitaði hann á náðir vínsins.
En köstin liðu hjá, stóðu oft ekki nema í
einn sólarhring.
„Bakkus konungur“ líkist skáldsögu;
hann er lifandi, hreinskilinn, látlaus og
hrífandi. Sumir kaflarnir eru hreinustu
perlur, og hann hefir öðlazt sess sem sí-
gilt verk um ofdrykkju. Þó að hann
væri tómur skáldskapur, væri hann engu
að síður sannfærandi, lifandi skáldskapur.
Hann kom fyrst út neðanmáls í „Saturday
Evening Post“ og seinna í bókarformi og
var lesin af milljónum manna. Prestarnir
notuðu hann sem grundvöll að siðferðis-
prédikunum sínum gegn drykkjuskapnum;
bannfélögin tileinkuðu sér hann og sér-
prentuðu kafla úr honum og dreifðu út í
hundruðum þúsunda. Kennarar, stjórn-
málamenn, blaðamenn og fyrirlesarar og
félög, sem óhugsanlegt var að hefðu getað
unnið saman að nokkru máli, sameinuðust
nú, fyrir tilstilli „Bakkusar konungs“ í
baráttunni gegn vínauðvaldinu. Það var
gerð kvikmynd út af efni bókarinnar, sem
vínframleiðendur buðu stórfé fyrir að fá
stöðvaða, og fólk, sem ekki hafði opnað
bók síðan það sat á skólabekk, gleypti
hana eins og gráðugir úlfar. Þó að Jack
hefði í bókinni lýst sigri sínum á víninu,
var hann af flestum lesendum skoðaður
sem túramaður. Sá viðbjóður á ofdrykkj-
unni, sem „Bakkus konungur“ vakti hjá
meginþorra fjöldans, átti tvímælalaust
drjúgan þátt í lögleiðingu bannsins í Ame-
ríku.------
Landbúnaðurinn tók nú hug Jacks svo,
að hann gleymdi öllu öðru. Hann ætlaði
að gera bú sitt að fyrirmyndarbúi og lagði
allan áhuga sinn og allar eigur í það. Hann
ruddi land, sáði, plantaði, og hann breytti
vínekrum sínum í eukalyptusskóga. Hann
keypti hesta, naut, kvígur, svín og angóra-
geitur. Hann skrifaði fjölda greina um
búvísindi og frumdrög að skáldsögu, sem
átti að fjalla um „afturhvarfið til mold-
arinnar.
Bændurnir í sveitinni hlógu að honum,
eins og menn höfðu hlegið að honum, þeg-
ar hann var að byggja „Snarken“, en hann
lét það ekki á sig fá. „Ef maður finnur
einhverja heilbrigða og skynsama aðferð
til að vinna sér inn og eyða peningum, þá
setjast alhr að manni. Ef ég aftur á móti
eyddi peningum mínum í veðmál og dans-
meyjar, þá væru engin takmörk fyrir um-
burðarlyndi manna.“ Þeim, sem vöruðu
hann við að eyða svona miklum peningum
í tilraunir, svaraði hann: „Ég afla mér
peninga á heiðarlegan hátt og ekki á kostn-
að verkalýðsins. Ef mig langar til að nota
peninga mína til þess að veita mönnum at-
vinnu og til að endurreisa landbúnaðinn
í Californíu, hefi ég þá ekki fullt leyfi til
þess?“
Ritstörf hans gáfu honum 75.000 doll-
ara í árslaun, en hann notaði 100.000. Þeg-
ar búreksturinn náði hámarki sínu, voru
launaútgjöld hans 3000 dollarar á mánuði.
Hann hafði 100 manns við bústörf og
byggingar og ef skyldulið þeirra er talið
með, hefir hann haft fimm hundruð manns
á framfæri sínu. En með því er ekkí allt
talið, því að honum lagðist sívaxandi hóp-
ur af vinum og vina vinum, ættingjum og
ættingja ættingjum, gestum, þurfalingum,
flækingum og alls konar ómögum. Sjálf-
um var honum eins eiginlegt að miðla öðr-
um eins og að draga andann. Hver einasti
flækingur í Ameríku vissi, að sá félagi
þeirra, sem var frægastur allra, neitaði
aldrei neinum um máltíð eða húsaskjól, og
flestir þeirra lögðu leið sína um „Beauty
Ranch“.
Næstum allir vinir hans fengu lánaða
hjá honum peninga, ekki einu sinni, heldur
oft og mörgum sinnum, og aldrei fékk
hann eyri aftur. Hann fékk bréf í þús-
undatali með beiðnum um peninga, og oft
veitti hann úrlausn. Rithöfundar, sem
hann vissi engin deili á, skrifuðu honum
og báðu hann um að sjá fyrir sér á meðan
þeir væru að ljúka við skáldsögu, sem þeir
hefðu í smíðum; hann sendi þeim ávísanir
mánaðarlega. Þegar blöð jafnaðarmanna
voru í fjárkröggum, sem ósjaldan kom
fyrir, sendi hann þeim áskriftargjald fyrir
alla vini sína og ókeypis greinar og sögur.
Þegar jafnaðarmenn og verkalýðsleiðtogar
voru teknir fastir, kostaði hann málsvörn
þeirra. Þegar verkföll voru að fara út um
þúfur vegna f járskorts, sendi hann verka-
mönnunum peninga, til að þeir gætu fengið
mat. Þegar hann frétti, að áströlsk kona
hefði misst báða syni sína í heimsstyrjöld-
inni, sendi hann henni ótilkvaddur 50 doll-
ara og upp frá því sömu upphæð mánað-
arlega á meðan hún lifði.
Pólitískir skoðanabræður hans í þús-
undatali skrifuðu honum og báðu hann
um að mega koma og búa hjá honum.
„Látið mig bara fá eina tunnu lands og
nokkur hænsni og þá skal ég sjá fyrir
mér.“ — „Þér eigið víst ekki aflögu eina
eða tvær timnur lands og eina kú?“ Hann
gaf Elizu skipun um að ráða ekki fleira
fólk; en svo kom verkamaður með konu
og börn, af því að hann hafði heyrt að
hjá honum væri alltaf hægt að fá vinnu,
og þá réði Jack hann sjálfur. Eliza, sem
hélt búreikningana, segir, að helminginn
af þeim peningum, sem Jack vann sér inn,
hafi hann gefið. Ef þar við er bætt pening-
um, sem hann borgaði fyrir vinnu, sem
hann hafði enga þörf fyrir, þá verður það
sem næst tveir þriðju hlutar af öllum tekj-
um hans.
Aðeins einu sinni neitaði hann um hjálp.
Kona þekkts hnefaleikara, frú Fitzsim-
mons, símaði honum og bað hann um að
lána sér 100 dollara strax, en gaf enga
frekari skýringu. Jack var einmitt um
þessar mundir að basla við að útvega sér
3000 dollara til þess að borga vátrygging-
ariðgjöld og rentur af jörðinni, og símaði
henni því aftur, að hann ætti ekki grænan
eyri. Tveim dögum seinna las hann í blöð-
unum, að frá Fitzsimmons hefði verið
skorin upp á fátækradeild opinbers sjúkra-
húss. Hann gat aldrei fyrirgefið sér þetta,
og kæmi það fyrir, að hann væri peninga-
laus, þegar einhver leitaði á náðir hans,
tók hann sjálfur peninga að láni til þess
að eiga ekki á hættu að láta þurf andi mann
synjandi frá sér fara.
*
Jack Lontlon var brautryðjandi í notku visindalegra aðferða við búskap. Hann skrifaði fjölda
greina um búvísindi og reið oft um akra sina til þess að athuga hvar helzt þyrfti umbóta við.