Vikan - 19.09.1940, Blaðsíða 13

VIKAN, nr. 38, 1940
13
Mannátið á Ak
ureyri
Líttu þarna yfir í hornið. Sérðu stóra
manninn gráskeggjaða, sem situr
þama einn við borð? Nei, þetta er
ekki Gvendur Rosaskeggur, sem ég var að
segja þér frá. Nei, ég held nú síður. Þetta
er Ásvaldur. Þekkirðu ekki Ásvald ? Kann-
astu ekki við Ásvald frá Efra-Gerði? Þú
ert ekkert sérstaklega vel að þér. Nei, þú
ert blátt áfram fáfróður. Ásvaldur er
þekktur máður. Han varð 65 ára um dag-
inn. Hlustarðu ekki á útvarp? Hann átti
líka einu sinni sextugsafmæli. Þá varð
hann landskunnur. Nei, þú hlustar víst
ekki mikið á útvarpið. En þú hefir líklega
heyrt getið um manninn, sem settist á
minkinn í Borgarfirðinum í fyrra ? Það var
hann, nefnilega Ásvaldur.
Já, finnst þér? Heldurðu, að þú gætir
torgað þessu öllu? Ég held, að þetta sé
heilt hvítkálshöfuð. Já, Ásvaldur kann að
taka til matar síns. Ég þekkti hann einu
sinni. En þá át hann kjöt. Þá át hann
kjöt á við tvo a. m. k. Og hann vildi helzt
ekkert annað en kjöt. Feitt kjöt. En ég
veit, hvers vegna hann hætti kjötátinu.
Það er nú saga að segja frá því. Það er
heillt ævintýri. Það var ef til vill illa gert,
en við gátum ekki stillt okkur. Það var
okkar sök að hann hætti, okkar f jögurra.
Það eru nú víst ein fimmtán ár síðan. Við
bundumst fastmælum um að segja aldrei
frá þessu. Við lofuðum því hátíðlega. Ás-
valdur myndi drepa okkur alla, ef hann
vissi, hvernig við lékum á hann. En, sjáðu
til, nú er einn þessara félaga minna kom-
inn á þing, og hinir tveir eru giftir. Ég er
hættur að treysta á þagmælsku þeirra.
Þeir eru líklega löngu búnir að segja frá
þessu. Ég held ég segi þér söguna. Þú
segir hana engum. Þú lofar því. Nei, sástu,
nú stakk hann upp í sig heilum tómat í
einu! Já, þú hefðir átt að sjá kjötstykkin,
sem hurfu upp í hann í gamla daga. Jæja,
þá er bezt að byrja á sögunni.
Já, það var sumarið, sem ég var á Akur-
eyri. Ég vann á skrifstofu hjá K.E.A.
Fróði Jónsson vann þar líka. Þeir voru þá
fyrir norðan Garðar Skordal og Ólafur
Ölver. Þeir voru að lesa undir stúdents-
próf og bjuggu saman. Við stofnuðum
matarfélag þessir f jórir. Við leigðum stofu
og eldhús uppi á brekku. Við fengum okk-
ur ráðskonu. Það var ung stúlka. Það var
hún, sem Ólafur . .. jæja, það kemur nú
ekkert þessari sögu við. Já, þetta gekk
ágætlega. Maturnin var góður, og hann
varð okkur ódýrari en á matsölustöðum.
Við áttum þarna heimili og kunnum vel
við okkur. Við sátum oft á kvöldin, spjöll-
uðum og spiluðum eða fengum anda í glas.
Það fannst okkur spennandi. Við urðum
margs fróðari. Þeir sögðu okkur ýmislegt
þarna hinum megin frá. Og a. m. k. einu
sinni héldum við dansleik í stofunni. Fróði
átti harmóniku. Já, þetta var allra
skemmtilegasta líf. En svo komst bölvað-
ur höggormurinn inn í aldingarðinn. Svo
kom Ásvaldur.
Ég vissi eiginlega aldrei hvernig á því
stóð, en hann vildi óður og uppvægur kom-
ast í matarfélagið. Hann talaði fagurt, og
við létum til leiðast. Þetta var seint í júní.
Ásvaldur var eiginlega hreppstjóri ofan
Smásaga eftir Aq.
úr sveit. Hann sagðist vera kominn til að
gera skýrslur. Hann átti að hafa einhvers
konar eftirlit með trúnaðarmönnum kjöt-
verðlagsnefndar. Hann var á launum hjá
ríkinu. Hann var nefnilega einn hinn allra
duglegasti kjósendasmali stjórnarinnar.
Fyrri hluta daganna sat hann við þess-
ar skýrslugerðir. Það voru ljótu skýrslurn-
ar, held ég. Hann pikkaði á ritvél með
einum fingri. En síðari hluta daganna
dvaldi hann heima hjá okkur, þ. e. a. s.
þar sem við borðuðum. Hann svældi eitt-
hvert þefdýratóbak í stórri pípu og gerði
loftið banvænt. Hann stóð yfir stúlkunni
meðan hún matreiddi og þóttist meira að
segja geta leiðbeint henni. Hann sat hjá
okkur öll kvöld og þóttist vita allt betur
en við.
Slíkir menn eru þreytandi, eins og þú
skilur. Þeir eru blátt áfram óþolandi. Okk-
ur fannst það a. m. k. um Ásvald, er á
leið sumarið. Og ekki bætti það úr skák, að
hann var ógurlegt átvagl. Hann át því nær
á við okkur alla hina. Einkum kjöt. Ef
einhver okkar kom of seint í mat, átti hann
á hættu að fá ekki neitt. Þetta fór í skap-
ið á okkur. Það var ekki nema von. Við
reyndum auðvitað að ná okkur niðri á
honum á ýmsan hátt. Við vorum alltaf á
öðru máli en hann. En því miður verð ég
að játa það, að við höfðum ekkert við hon-
um í rökræðum. Ásvaldur var vanur
fundarmaður. Hann hafði nasasjón af
mörgu og var svo fljótur að fara í kring-
um sjálfan sig, að við höfðum ekkert af
honum. Svo talaði hann hærra en við allir
til samans. Og þegar hann þóttist hafa
kveðið okkur í kútinn, hló hann að okkur.
Hefirðu heyrt gamlan kerruklár hlæja?
Nú, ekki það, en hlátur Ásvaldar er eitt-
hvað svipaður. Ógurlega ertandi. Já, við
vorum oft reiðir við hann, en við gátum
ekki gefið reiðinni útrás. Það var það
versta. Hún safnaðist fyrir. Ég man, að
mig var farið að dreyma það á nóttunni,
að ég væri að limlesta Ásvald. Mér leið
afskaplega vel í svefninum. En þetta varð
aldrei að veruleika. Já, það var auma lífið.
En auk Ásvaldar var það annar maður,
sem okkur var orðið innilega illa við. Þessi
maður var þá dauður fyrir áratugum. Það
var Jón föðurbróðir Ásvaldar. Það var
ljóti maðurinn. Hvort hann hefir verið
jafn hvimleiður, meðan hann lifði, veit ég
ekki. En ég býst við þvi. Ásvaldur var
stöðugt að segja okkur sögur af þessum
föðurbróður sínum. Þessi mannfýla hafði
allsstaðar verið og fengizt við allt í mill-
um himins og jarðar, eftir því sem Ásvald-
ur sagði. „Þegar Jón föðurbróðir minn var
við gullgröft í Alaska“ . . . „Þegar Jón
föðurbróðir minn var á hvalveiðaskipinu"
. . . „Þegar Jón föðurbróðir minn var í
Kína“ . . . „Þegar Jón föðurbróðir minn
var hákarlaformaður' ... Þannig byrjuðu
margar þessar sögur. Þær voru um ógur-
lega atburði og lygilega. Ég held, að Ás-
valdur hafi samið flestar þeirra sjálfur.
Við þorðum ekki að drótta því að honum.
En þetta varð til þess, að við hættum alveg
að segja okkar sögur. Við áttum engar í
fórum okkar, sem jafnast gætu á við
kynjasögurnar af Jóni. Og þá sjaldan að
við reyndum að segja lygasögur skorti
okkur hugmyndaflug.
Ásvaldur skreið líka óspart á bak við
þennan föðurbróður sinn, þegar hann var
að rökræða við okkur. „Jón föðurbróðir
minn var nú vanur að segja“ .. . „Jón
föðurbróðir minn sagði mér nú, að“ . . .
„Jón föðurbróðir minn hafði nú gott vit
á þessum míálum, og hann sagði nú alltaf,
að“ . . . Þú getur gert þér í hugarlund,
hvort við höfum beinlínis elskað minningu
þessa manns. Við formæltum honum í
gröfinni, þegar Ásvaldur heyrði ekki til.
Já, það er ekki ofmælt, þó að ég fullyrði,
að Ásvaldur og Jón föðurbróðir hans voru
bókstaflega að kvelja úr okkur lífið í sam-
einingu. Við vorum orðnir skapillir og
leiðinlegir. Við vorum orðnir skuggalegir á
svipinn af illum hugsunum. En því dauf-
ari sem við urðum í dálkinn, því skraf-
hreyfnari og kátari varð Ásvaldur.
Síðast í ágúst var lífið orðið óþolandi.
Þá skutum við á fundi. Það var aðeins
eitt mál til umræðu: Hvernig áttum við að
ná okkur niðri á Ásvaldi. Það komu fram
marga tillögur. Sumar voru alls ekkert
mannúðlegar. Það var ekkert ákveðið
fyrsta kvöldið. En við héldum fleiri fundi.
Loksins kom okkur saman um, hvernig við
skyldum haga hernaðaraðgerðum. Það var
einkum Ólafur, sem lagði á ráðin. Við
undirbjuggum allt af mestu leynd í nokkra
daga. Fyrstu dagarnir í september urðu
dagar hefndarinnar. Loksins eftir langa
mæðu!
Fari það í þreyfandi! Sérðu konuna,
sem er sezt við borðið hjá honum? Það
er ráðskonan okkar, sem ég sagði þér frá.
Ég þekki hana, þó að ég hafi ekki séð
hana í mörg ár. Ef hann skyldi nú geta
veitt eitthvað upp úr henni. Hún vissi víst
undan og ofan af þessu öllu. Hamingjan
hjálpi okkur þá! Hvern fjárann skyldi Ás-
valdur ... ? Jæja, áfram með söguna.
Þú þekkir til á Akureyri. Þú manst eftir
skepnufjöldanum þar. Hestar við hvert
húshorn. Kýr þversum á götunum. Kindur
á stöðugri skemmtigöngu í blómagörðun-
um eða jórtrandi á gangstéttunum. Þannig