Vikan - 27.05.1943, Blaðsíða 13

VIKAN, nr. 21, 1943
13
^uiiiiiimi ■■■itiiiimi ii ii ii ii 111111111 iii iiii iiii 111111111111111111111111111111111111 iiiimiir^
Dægrastytting I
^iiimiin 1111111111111111111111111111 iii ii iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiin',>
Ævintýri Georgs í kínverska
sjóræningjabænum. 13.
Þegar skipverjar vöruflutningaskipsins voru að
fara í bátinn til þess að fara í land, kom þetta
skeyti frá Georg:
• • • • “““ • • • •
Lausn á bls. 14.
Orðaþraut.
ÓL AR
R J ÁL
S K AR
Ó MUR
LIN A
ALD A
PINN
Fyrir framan hvert þessara orða skal setja einn
staf, þannig að séu þeir stafir lesnir ofan frá og
hiður eftir, myndast nýtt orð, og- er það sérstakt
heiti á peningum.
Sjá svar á bls. 14.
Fagur fiskur í sjó.
Tveir taka þátt í gamni þessu. Annar tekur
höndina á hinum og leggur hana flata í Iófa sinn,
þannig að lófinn á henni snýr upp, þó láta sumir
handarbakið snúa upp. Því næst strýkur hann
fram lófann með hinni hendinni, hægt og hægt,
og hefir um leið yfir formála þennan:
Fagur fiskur í sjó
brettist upp á halanum;
* veiðikúla á maganum,
Vanda, vanda
gættu þinna handa,
klingur, slingur,
vara þina, fingur.
Fetta, bretta,
svo skal stórt högg á lófann þinn detta.
Það er svo ekki meir.
En í því hann sleppir seinasta orðinu, kippir
hinn hendinni að sér og þykist hróðugur, ef hann
sleppur við höggið.
Leikur þessi er og nefndur lófaleikur. Annað
Upphaf er til á honum og er það svona:
Fallegi fiskurinn,
flyðran í sjónum,
með rauða kúlu á maganum
bröndótt á halanum.
O. s. frv.
Svona var menntunarástandið þá!
Um 1850 voru skólar landsins aðeins tveir,
prestaskólinn, þá nýstofnaðúr, og latinuskólinn.
Almenningur hugsaði þá lítið um menntun;
hann ætlaði þá að hann ætti að vinna og sjá með
þvi fyrir hinum líkamlegu þörfum þjóðarinnar,
og þótti sjálfsagt, að lærðu mennimir sæju
fyrir hinum andlega forðanum. Flestir almúga-
menn lærðu þá lítið annað en lærdómskver Balles,
og aðeins hinir gáfaðri kverið allt, eða smáa
stilinn líka. Þetta var nú mestmegnis hinn and-
legi forðinn flestra, ásamt guðsorðabókum og
predikunum presta. Að læra skrift og reikning
þótti að vísu gott, en þó aðeins fyrir gáfaða
karlmenn. Kvenfólki og meðal gáfuðum drengj-
um þótti slíkt óþarft og aðeins til að tapa frá
vinnunni. ,,Þú borðar það ekki, drengur minn,“
var þá oftast viðkvæðið, ef unglingur fór að
hnýsast í fróðleik, eða fóru að leggja það i vana
sinn að lesa bækur; en öllu verra var þó, ef
kvenfólk tók upp á slíkum óvana. Þá var haldið,
að betra væri að taka lykkju á vetlingnum eða
prjóna sokkinn sinn, en að sitja við slíkt. En svo
var því háttað, að menn fíkjast hvað mest eftir
þvi, sem þeim er fyrirmunað. Margur unglingur
lærði þá ,,að draga til stafs“, sem kallað var,
svo að kalla á laun við foreldra og húsbændur,
skar sér fjaðrapenna, reytti sér saman snepla
af gömlum sendibréfum til þess að skrifa á, og
svo hjálpaði einhver góðfús náungi, t. d. prest-
urinn, um stafi til að skrifa eftir, en kálfsblóð
var oft fyrsta blekið. Á þennan hátt varð margur
allvel skrifandi, þegar elju og áhuga brast eigi.
En erfiðara var að komast yfir reikninginn, þó
þekkti ég í uppvexti mínum þá menn, sem lært
höfðu reikning mjög tilsagnarlítið.-----Kven-
fólk kunni fátt skrift, en aðeins einn alþýðu-
kvenmann þekkti ég, sem kunni reikning og las
og skildi vel dönsku.
(Þ. B. í Tímariti bókmenntafél. 1892).
Saga af Þorgeiri stjakarhöfða.
1 mínu ungdæmi hefi ég heyrt frásögn nokkra
um Þorgeir stjakarhöfða. Mig minnir að með
þessa sögn færi Vigfús Jónsson. Þorgeir átti að
hafa lifað samtíða Ólafi konungi Tryggvasyni
trúi ég. 'Ór þessari sögu man ég þetta sem e'ftir
fylgir, trúi ég það ég heyrði sagt væri ekki
meira. Eitt sinn þá Ólafur konungur Tryggvason
lá á skipi undir björgum nokkrum með mönnum
sínum, féll svo, að einn gamall karl kom fram á
þessi björg, og lieilsaði upp á konung og hans
menn. Konungur spyr hann að hvar hann heimili
ætti, hverju karl svaraði svo, að sitt aðsetur
væri í þessum björgum. Þá spyr konungur hann
að, hvað mannmargur hann sé, hvar upp á karl
svaraði þessu:
„Ég hefi tólf báta fyrir landi
og tólf menn á hvorum bát,
tólf seli drepur hver maður,
og í tólf lengjur er skorinn hver selur,
og hver lengja er skorin í tólf stykki,
þá eru tveir um toddann,
og teldu þar af, kongur!“
Á meðan konungur var að reikna þetta saman,
seiddi þessi karl skipið inn í bjargið aftur að
siglu, og í sama bili var konungur búinn að reikna
saman fjöldskyldu karls. Þegar svo var komið
í óvænt efni, greip Þorgeir, sem meðal konungs-
manna var á skipinu, einn ás, og setti hann í
bjargið, en annan enda fyrir bringspalir sér.
Tröllskapur bjargbúans dró skipið inn, en Þor-
géir stóð á móti. Um síðir reyndi Þorgeir
á orku sina, svo að bringuteinar hans gengu
í sundur, og í því sama átaki komst skipið út úr
bjarginu og varð laust þar við. Hér af fékk
Þorgeir stjakarhöfðanafn.
Toscanini og þjóðsöngurinn.
Hinn frægi hljómsveitarstjóri Toscanini var
eitt sinn á ferð í Suður-Ameríku með hljómsveit
sína. Er þeir voru staddir í Montevideo, gerði
hann hljómsveitarmönnunum skyndilega boð um,
að það væri brýn nauðsyn á að þeir mættu á
aðalæfingu. Mennimir urðu mjög forviða. Það
var engin ástæða til að halda þessa æfingu, og
dagurinn, er hún skyldi fram fara, var 4. júlí.
Þeir mættu á tilteknum stað og stundu og sett-
ust við hljóðfæri sín. Það var enginn maður við-
staddur. Toscanini gekk á sinn stað og sagði:
„Þið emð frá Bandaríkjunum. 1 dag er 4. júlí,
og í því tilefni þykir mér rétt að við höldum
hátíð. Eg hefi kallað ykkur hingað — aðeins til
að spila þjóðsönginn.“
Og að þvi búnu gaf hann þeim merki um að
byrja — og þeir léku þjóðsönginn fyrir mann-
lausu söngleikahúsi.
(Lowell Thomas.)
Churchill og dóttir hans.
Kvöld eitt er sagt að frú Roosevelt hafi borð-
að heima hjá Churchill. Þá á forsætisráðherrann
að hafa sagt, og í þeim tilgangi að láta fjölskyldu
sinni koma á óvart: „Bandamenn eru núna að
setja lið á land í Afríku.“
Ég vissi þetta fyrir viku síðan,“ sagði Sarah,
dóttir hans. „Ég sá um fregnmiðana, er fóru á
milli R. A. F. (breska flughersins) og ameríska
flughersins.
„Og því í ósköpunum sagðir þú mér ekki frá
þessu,“ spurði Churchill, undrandi.,,Já, en pabbi,
ekki gat ég vitað hvað mikið þú vissir um þessi
mál!“
Skrifstofufargan getur verið gott.
Japanskur njósnari var sendur til Washington,
og átti að gefa stjóm sinni skýrslu um, hvernig
bezt væri að haga loftárásum á borgina. Hann
sendi yfirvöldum sínum eftirfarandi skýrslu: „Það
er tilgangslaust að gera loftárás á Washington.
Ameríska ríkisstjómin hefir verið afar forsjál.
Þótt við algjörlega eyðileggjum heilt hús, og drep-
um alla sem þar em að verki, kemur það að engu
gagni. Því þeir eiga tvö önnur hús í staðinn, full
af fólki, starfandi að því sama og hitt var.“
Erfiðar hænur.
Bóndi einn í Noregi, sem átti 30 hænur, fékk
bréf frá Þjóðverjum, þar sem þeir skipuðu hon-
um að senda öll egg, sem hann fengi til þeirra.
Tveim vikum seinna fengu Þjóðverjarnir svo-
hljóðandi svar frá bóndanum.
„Bréf yðar var strax eftir móttöku þess hengt
upp í hænsnahúsinu, svo að hænurnar gætu sjálf-
ar séð fyrirskipunina. En er tíu dagar voru liðnir
höfðu þær ekki verpt einu einasta eggi, og ég tók
þær allar og skaut þær fyrir skemmdarstarf-
semi gegn þriðja ríkinu. Yðar einlægur.
X. X.
Þjóðverjum líkaði ekki framferði mannsins og
nú situr hann í þýzku fangelsi.
í láðs og lagar híl.
Tveir ameriskir hermenn, er
særðust í sprengjuárás, þar sem
þeir voru á verði, hafa verið
lagðir á láðs og lagar bíl ame-
ríska hersins, sem flytja á þá í
næstu sjúkrastöð.
msm i
1 5- ‘.... * _!*;SPÖl
- iip*
1 , L-
mmmk *. i — i*
llJlllÍk '

1