Vikan - 01.07.1943, Blaðsíða 15

VIKAN, nr. 26, 1943
15
Idnsaga íslands. Framhald af bls. 7.
neðri hálfhringnum alveg samskonar dreki, en
þar er hann sloppinn til uppheima og leikur nú
lausum hala. Leiksviðið virðist vera inni í skógi,
á það benda nokkrar plöntur, er vaxa upp úr
jörðinni, og er auðsætt, að listin á þessu stigi
og með þeim tækjum, er hún þama ræður yfir,
getur hvorki sýnt skógartrén mörg saman né
hinar einstöku plöntur öðru vísi en á venjubund-
inn, stílrænan hátt, sem fremur minnir á skraut-
myndir en náttúrumyndir. Atvikið, sem myndin
sýnir, er hinn fræga viðureign hetjunnar við
drekann, sem kemur fram í svo mörgum tilbrigð-
um sem eitt hið máttugasta og stærsta söguefni
í goðsögum og þjóðsögum allra indogermanskra
þjóða. Þama má sjá riddara, er farið hefir með
fálka sinn á veiðar út í skóg; hann heyrir allt í
einu neyðaröskur dýrs, ríður á hljóðið og sér
dreka, sem bmgðið hefir halanum utan um ljón
og virðist ætla að draga það til hellis síns. Hellis-
munninn sést yzt til hægri og reka þar þrír ungar
drekans út höfuðin. Riddarinn hleypir á harða-
stökki og leggur drekann í gegn með sverði sínu,
en hann opnar ginið með tungunni löngn og
læsir klónum um ræturnar á tré, en ljónið losnar
og hleypur hróðugt af stað til vinstri. 1 efri hálf-
hringnum sést fyrst ljónið, sem slegizt hefir í för
með lífgjafa sínum og fylgir honum dyggilega á
veiðum. Það hefir nú fengið skrautlegt hálsband
og brokkar rólega. Úr halabroddi þess vex blóm,
hvort sem það á nú að tákna lífsgleði dýrsins eða
er aðeins gert til þess að fylla tómt rúm á flet-
inum. Á undan því ríður hetjan á veiðar með
hjálm, skjöld og sverð 'eitt mikið, í hægri hendi
hefir hann fálkastafinn, og fálkinn, annar föru-
nautur hans, hefir setzt kumpánlega til hvíldar á
makkann á hestinum. Yzt hægra megin sést
Ijónið í þriðja sinn; það liggur á þúfu og hefir
dregið lappimar undir sig, grindhorað með star-
andi augum og opnum skolti, en krossmark á
þúfunni táknar, að hún er leiði; bakvið sést gafl
á tréhúsi, ef til vill kirkju. Eflaust verðum vér
að hugsa oss, að húsbóndinn sé þar grafinn og
að ljónið, trútt til dauðans, sé leitt á lífinu og
bíði þarna dauða síns.
Sagan, sem fólgin er í þessum myndum, byrjar
því að neðan og heldur áfram upp á við, lýsir
fyrst hinum geigvænlegu öflum, þá hinni hörðu
baráttu við þau og slær loks á rólega og við-
kvæma strengi. Samsvarandi stigmunur er á stíln-
ur. I viðureigninni í skóginum er enn mikið af
sömu óró og flækjum í línunum, sem í orma-
hnútnum fyrir neðan; í efri hálfhringnum, þar
sem óvættirnar eru ekki lengur á ferli, eru atvik
og myndir skýrara aðgreind hvert frá öðru. Þó
•er eins og ormhreyfingin lifi alltaf í þessum lín-
um; kemur það skýrt í ljós í dráttum skógar-
trésins, sem drekinn gripur um; það lykkjast
alveg eins og slanga; hesturinn í efri hálfhringn-
um lyftir vinstri fæti þannig, að það minnir
fremur á hreyfingu liðamjúks dýrs, sem læðist
áfram, heldur en á það, er hestur fetar eða
brokkar; halarnir á ljónunum bugðast og lykkj-
ast undarlega. Þessi ormhreyfing i linunum er
yfirleitt einkenni skrautlistarinnar á Norðurlönd-
um á fyrri hluta miðalda, lika þar sem plöntu-
myndir koma smám samán í stað dýramynda,
vegna áhrifa frá Suðurlöndum, þar sem líkt var
eftir fornlistinni. Á fomnorræna safninu má t. d.
sjá dyraumgerðinni úr norskri trékirkju (Öd-
kirkju í Valdres): Þar er skrautið annars vegar
aðallega dýramyndir, hins vegar plöntumyndir
og hreyfing plantnanna likist alveg hreyfingu
dýranna, flipað blað læsir sig um stöngul eins og
það væri klær. Gagnger athygli á Iífmyndum
náttúrunnar og sérkennilegum svip þeirra á yfir-
leitt alls ekki heima á þessu tímabili. Því fer
fjarri, að menn séu þá komnir á það stig að
skilja hina flóknu líkamsgerð hryggdýra og
manna í samræmi við eðli þeirra; um það bera
drættir myndanna í hinni fornu kirkjuhurð Ijóst
vitni. Þar hættir höfundinum til að taka ekki
eftir eða sleppa hinum ákveðnu hornum í línun-
um, er likamsvöxturinn fær svip sinn af, eða
halda aðeins hinum' helztu þeirra til stuðnings,
svo að sjá megi, hvað allt þetta eigi að merkja,
og gera svo fagurdreginn bug um hornið, sem þó
verður andvana og tilgerðarlegur i samanburði
við lifandi fyrirmyndina. Einstakir gallar, t. d. á
hlutföllunum, eru léttvægir í samanburði við
þennan almenna megingalia. Hins vegar kemur
þarna í Ijós vakandi athygli á því og augsýnilega
strangar kröfur um það, hvernig línum og megin-
þáttum er skipað á flötinn; það er sú hlið list-
arinnar, er mest kemur við skrautinu. Þetta hefir
ráðið enn meiru og heildaráhrifin verið enn glæsi-
legri fyrir þá sök, að ormafléttumar og mynd-
imar hafa — á því er varla efi — verið með
skærum litum, ef til vill eitthvað gylltar líka.
Þegar hurðin kom í safnið, var hún máluð gróf-
um olíulitum: þá varð auðvitað að taka af henni,
en þeir hafa þó víst átt að vera í stað hinna
upphaflegu lita, sem verið hafa betri og í meira
samræmi. Hinn nýi skáldskapur á Norðurlöndum
hefir lært mikið af hinum forna sögustíl. Hin
nýja list Norðurlanda gæti varla haft sögualdar-
listina sér til fyrirmyndar — ef kalla má hana
því nafni — þó að vér ættum fleiri minjar henn-
ar. Sagnalistin á Norðurlöndum hafði sköruleg-
ar og glæsilegar fyrirmyndir i lífinu sjálfu, ljóm-
andi dæmi þess, er máttugur vilji grípur inn í
rás viðburðanna. Listin hefir líka haft glæsilega
menn til að gera myndir af, en hún hefir ekki
fært sér það í nyt til þess að fá fullkomna mynd
mannslikamans, skilja hann og hefja sig þar með
í eitt skipti fyrir öll á hærra stig í þessum efn-
um. Það hefir í fomöld aðeins ein þjóð í heimi
gert. En það voru Grikkir, á tilteknu þroska-
stigi sögu sinnar.“
Roosevelt forseti borðar morgunverð úti á veggsvölum hússins, sem hann bjó í á meðan hann
dvaldi í Casablanca. Með honum eru, talið frá vinstri til hægri: Sonur hans Elliott Roosevelt,
ofursti, Harry Hopkins, Franklin D. Roosevelt yngri, liðsforingi, og yfirmaður úr landhernum,
vinur bræðranna Roosevelt.
soooeooooooooocooooeoeooeoooooooeoeooeoeceeoeoco
Rúðugler
Höfum fyrirliggjandi rúðugler í pykktum
18 og 26 ounzu, einnig 5 og 6 millimetra.
Útvegum ennfremur allar algengar tegundir af rúðugleri frá Bandaríkjunum.
■ -'• v ■;
Eggert Kristjánsson & C. h.l.
REYKJAVfK
sccccccccccccccccccccccccccccccccccccccocccocsoccocccccoocccoccccocccccccccococccocccccoccccoocccococcccoo