Vikan - 25.01.1945, Blaðsíða 7

VIKAN, nr. 4, 1945
7
Frá 15 ára afmæli Landsmiðjunnar, 17. janúar. Fjöldi manns skoðaði húsakynni og' vélakost Lands-
smiðjunnar þennan dag og að því loknu var sest við góðgerðir, sem veittar voru í samkomusal smiðj-
unnar. Hér er ein af myndum þeim, sem þá voru teknar. Við fremsta borðið sitja, talið frá hægri:
Gísli Sveinsson, forseti sameinaðs Alþingis, Pétur Ottesen, alþingismaður, Bjami Benediktsson, borg-
arstjóri, Torfi Hjartarson tollstjóri, og fyrir endanum Hermann Jónasson, fyrrv. ráðherra. Standandi:
einn af verkstjórum Landssmiðjunnar, Sveinn Ólafsson.
Landssmiðjan 15 ára.
JE janúar 1930 ákvað þáverandi rikisstjóm að
| setja Landssmiðjuna á stofn. Forsætisráð-
herra, Tryggvi Þórhallsson, skipaði þrjá menn í
stjóm smiðjunnar, þá Pálma Loftsson, forstjóra
Skipaútgerðar ríkisins, formann, Geir G. Zoega,
vegamálastjóra, og Guðmund Hlíðdal, póst- og
símamálastjóra. Forstjóri smiðjunnar var ráðinn
Ásgeir Sigurðsson.
Ásgeir Sigurðsson, forstjóri.
1931 var bætt tveim mönnum í stjóm, Her-
manni Jónassyni, alþm., og Magnúsi Bl. Jóns-
syni, past. emer.
Smiðjan hóf starf sitt 17. janúar 1930 í húsa-
kynnum Vegagerðar ríkissjóðs við Skúlagötu, og
voru fyrstu starfsmenn hennar aðeins 5.
Verkefni þau, sem þegar í upphafi lágu fyrir
smiðjunni, voru mörg, þar af leiðandi fjölgaði
starfsmönnum hennar á fyrsta ári, svo að í árs-
lok voru þeir orðnir 30.
Á næstu tveim árum jukust verkefni smiðjunn-
ar að mun. Kom hún þá upp tveim nýjum starfs-
deildum, skipasmíði (tré) og málmsteypu. Á þess-
um fyrstu árum skilaði smiðjan nokkrum hagnaði.
Á árinu 1933 bárust minni verkefni að smiðj-
unni en árin áður. Fékkst hún þá við ýmsar ný-
smíðar, sem ekki höfðu verið framkvæmdar hér-
lendis, en þær skiluðu smiðjunni ekki þeim tekj-
um sem skyldi.
Á árunum 1933—1939 óx smiðjan hægt og síg-
andi, og var meðaltal starfsmanna hennar þá ná-
lægt 50. öll þessi ár var smiðjan í hinum sömu
húsakynnum, sem hún hóf starf sitt i.
Árið 1936 var skipað rekstrarráð yfir ríkis-
stofnanir og sérstök stjóm smiðjunnar lögð niður.
Heyrði smiðjan undir rekstrarráð 3. flokks ásamt
Vegagerð ríkissjóðs, Rikisprentsmiðjunni, vita-
málum Islands og húsameistara ríkisins. Tveim
árum síðar var rekstrarráðið lagt niður. Siðan
hefir smiðjan heyrt beint undir atvinnumálaráðu-
neytið, þangað til á síðasta hausti, að hún fékk
stjórti að nýju og skipa hana forstjóri Skipaút-
gerðar ríkisins, Pálmi Loftsson, (formaður),
vegamálastjóri, Geir G. Zoega, og vitamálastjóri,
Axel Sveinsson.
Á árinu 1936 lagði forstjóri smiðjunnar teikn-
ingu af framtíðarbyggingu hennar fyrir skipu-
lagsnefnd atvinnumála og fór þess á leit við ráðu-
neytið, að hafizt væri handa um aðkallandi hús-
byggingu fyrir smiðjuna, þar sem hana vantaði
mjög tilfinnanlega húsnæði fyrir hina mjög
auknu starfsemi sina. Á næsta ári ákvað þáver-
andi ríkisstjórn, að smiðjan fengi lóðir milli
Skúlagötu, Klapparstígs og Sölvhólsgötu, en af
ýmsum ástæðum var ekki ráðizt í byggingar-
framkvæmdir.
Á árinun 1940 gaf þá verandi atvinnumálaráð-
herra smiðjunni heimild til að byrja á húsbygg-
ingn á lóð hennar við Skúlagötu. Var snemma
árs 1941 hafizt handa að reisa hús það, sem nú
má telja fullgert, og hóf smiðjan þar starfsemi
sína fyrir ári síðan. Á miðju ári 1942 festi smiðj-
an kaup á fasteign Vegagerðar ríkissjóðs við
Skúlagötu og Klapparstíg. Hafa gömlu húsin þar
verið umbyggð og endurbætt. Býr smiðjan nú við
allgóð húsakynni og skilyrði til mjög aukins
starfs, enda hafa jafnframt verið útvegaðar
margar nýjar vélar.
Siðan 1940 hefir starfsemi smiðjúnnar marg-
faldazt frá því, sem áður var, og er nú í tveim
aðaldeildum, jámiðnaðardeild og tréiðnaðardeild;
ennfremur er rekin nokkur verzlun með efni og
vélar í sambandi við þessar iðngreinar, svo sem
efni í olíu- og lýsisgeyma, hitatæki, frystitæki
o. fl. Jámiðnaðurinn er aðallega margs konar*
málmsmíði, svo sem jámsmíði, (eldsmiði), málm-
steypa, plötu- og ketilsmíði, eirsmíði, rennismíði,
ennfremur aðgerðir á vélum (vélvirkjun). Tréiðn-
aður smiðjunnar er aðallega: Skipasmíði, móta-
smiði, smiði skólahúsgagna og fleira.
Aðalverkefni smiðjunnar frá upphafi til þessa
dags, hefir verið að gera við skip rikisins og
Eimskipafélagsins og halda þeim við. Meðal þess
markverðasta, sem smiðjan hefir framkvæmt í
þessum efnum, er þetta: Smíðað annað farrými
á e. s. Súðina, e. s. Þór breytt úr togara í varð-
skip, smíðað bráðabirgðastefni á v.s. Óðin, við-
gerðin framkvæmd í fjöru, smíðað og sett nýtt
afturstefni á Súðina, afturstefni v. s. Ægis soð-
ið saman og smíðað stýri á hann, rafsoðinn sam-
an sveifarás úr 500 ha. vél, byggt 24 smál. tré-
skip. Auk þess hefir smiðjan framkvæmt ýmiss
konar smíði fyrir hafnargerðir og vita, smíðað
og sett upp hafskipabryggju í Keflavík, smíðað
og sett upp benzín-, olíu- og lýsisgeyma. Meðal
nýsmíða smiðjunnar má telja: Skjalaskápahurð-
ir, vogir, síldarmjölsflutningstæki, límvatnssíur
o. fl. fyrir síldarverksmiðjur, vökvastýrisvélar,
skurðgröfur, eimkatla, stóra og smáa, og ótal
margt, sem of langt yrði að telja upp hér.
Starfsmenn smiðjunnar eru nú á annað hundr-
að. Hafa þeir stofnað með sér starfsmannafélag,
og lætur smiðjan þvi í té ókeypis húsnæði fyrir
starfsemi þess, sem er margþætt. Innan félags-
ins er skíðadeild, og hefir hún komið sér upp
skíðaskála. Þá er þar málfundadeild og söngfélag.
Frá Vestmannaeyjum.
(Framhald af 3. síðu).
Suðurey er y6 úr mílu frá Stórhöfða, þá
er Hellisey hálfri milu sunnar; allar eru
eyjar þessar mjög sæbrattar. Tæpa hálfa
mílu suðvestur af Hellisey og rúma mílu
frá Heimaey er sérstakur skerjaklasi, sem
lækkar er norðar dregur, syðstu skerin eru
hæst. Þar eru tveir stapar stærstir og
merkas.tir, Geldingur og Súlnasker. Súlna-
sker er mjög einkennilegt, 255 feta hátt
og þverhnýptir hamrar umhverfis; mó-
bergseyja þessi stendur á fjórum afar-
miklum stoðum, brimið hefir brotið hvelf-
ingar í kross gegnum skerið, og má róa
gegnum þær í ládeyðu. Mest er hvelfingin,
sem gengur undir skerið frá vestri til
austurs, þar eru 30—40 álnir undir loft,
þar sem hæst er; utan á veggjum hvelf-
inganna eru margar hyllur og pallar al-
skipaðar bjargfugli. Uppi á skerinu er
einnig mikil fuglamergð, einkum af súlu,
fuglaveiði er þar mikil og arðsöm, en ferðir
í skerið eru mjög örðugar og hættulegar.
Rúma hálfa mílu frá Súlnaskeri til vest-
urs, hallandi suður, er Geirfuglasker, 185
feta hár klettahólmi með dröngum og skerj-
um í kring. Allar þær eyjar, sem hafa
verið taldar hér til Vestmannaeyja, eru úr
móbergi og eldbrunnartilforna, endaliggja
þær í röð frá útsuðri til landnorðurs, eins
og eldf jallaraðir um miðbik Islands. Langt
vestur af Heimaey eru einstakir drangar
og sker í djúpum sjó . . .
/