Vikan - 19.10.1950, Qupperneq 3

VIKAN, nr. 40, 1950
3
KALEVALA
Framhald af forsíðu.
sérfræðing í þjóðkvæðum og þjóðlögum.
Samningur mun hafa verið gerður um það,
að Karl ljúki verkinu 1954 og er hann
þegar búinn með fimmta hluta þess. Vik-
an bað hann um ofurlítið sýnishorn þessa
heimsfræga kvæðaflokks og fer það hér
á eftir:
Orð þau mér í eyrum sun'gu
ungum, er þau léku á tungu
föður míns og móður, þegar
mildur loginn brann á kolu
og liann skepti öxi sína
og hún þeytti snældu sína,
en ég lék um gólf að gullum
glóinbrýndur hrokkinkollur.
Fleira man ég fomra orða
fullra seiðs og dularkynngi,
töfraorða, er ég nam af
yndishvísli vinda og skóga,
blœvarkliði í bleiku lyngi,
blístri storms í sefi grœnu,
gœlumálum grasa og þeyvinds,
goluhjali í reyr og putiti,
er ég fylgdi hjörð í haga,
Huppu og Svört til beitar leiddi
yfir döggvað einilyngið,
anganfrjóar hutiangsþúfur,
fram hjá geislagljáðum hvömmum
og gullintypptum sunnuhvolum.
Karl hefur ferðast mikið og er nú að
rita greinaflokk, sem hann nefnir „Undir
erlendum himnum“. Hefur Vikan fengið
fyrstu greinina til birtingar:
Rökkur yfir Eyrarsundi
'Y7‘FIR Sívalaturni hvelfist bleikstimdur,
-*• glórökkvaður himinn, sem óðum er að
dökkna. Það er síðkvöld snemma í ágúst-
mánuði í Borginni við sundið, hinni glað-
væru höfuðborg vinalega, brosandi lands-
ins, sem greipt er blálygnum, sólstöfuð-
um sundum og glitofið blómhöfgum, ang-
anmildum glólundum. Loftið er mettað
hinni sérkennilegu KaupmannahafnarlyJkt,
sem er, samkvæmt þefskynjun gestsins,
sambland af skógarilmi utan úr Damsö,
þef af ódýrum ilmvötnum, skemmra að
komnum, og lykt af tiltölulega fersku
hrossataði, sem hæverskir þjórvagnahest-
ar hafa — með leyfi að segja — gloprað
undan stertinum kringum sjálft Ráðhús-
torgið í morgun.
Á Ráðhústorginu er einmana ferðalang-
ur á stefnulausu rölti. Hann er þrúgaður
þeirri ömurlegu nístandi einmanaleika-
kennd, sem stundum getur gripið mann í
framandi stórborg. Honum finnst hann
vera að kafna og húsin að hrynja yfir sig.
Þessi dapurlega einmanaleikakennd getur
gripið hann í hvaða stórborg sem er, og
á hvaða tíma sólarhringsins, sem er: Um
hábjartan dag, í miðri Lundúnaborg, fyr-
ir framan húsið, þar, sem Nelson gamli,
forðum daga, faðmaði Lady Hamilton,
einhendis, kvöldið áður en hann lagði af
stað til orustunnar við Trafalgar, •— þó
að hann viti, að verndari allra umkomu-
lausra íslendinga í Lundúnum standi, í
líki ýturvaxinnar konu, handan við næsta
götuhorn og bíði eftir honum, reiðubúin
að fylgja honum — af óbilandi öryggi með-
fæddrar og áunninnar ratvísi á hættuleg-
um slóðum ókortlagðra miða — um völ-
undargöng milljónaborgarinnar, og vernda
hann gegn öllum þeim ókindum, skrímsl-
um og skottum, tilberum og snökkum,
álfum og tröllum, sem kunna að leynast
í dularfylgsmun Lundúnaþokunnar. Þessi
einmanaleikakennd getur altekið hann á
miðju Stureplan í Stokkhólmi, enda þótt
honum sé kunnugt, að inni í kaffistofunni
Regnboginn, hinum megin við götuna,
bíði eftir honum nýbakaður framkvæmda-
stjóri úr Reykjavík, strangur og virðu-
legur á dagþingi skrifstofunnar, en æringi
og spilagosi á kvöldþingi kaffihúsanna —
og vilji nú óvægur komast í öldurhúsið
„Den Gyldne Freden“ í kvöld, þar sem
Bellman söng forðum ljúfu ljóðin sín um
Stokkhólmsborg. Og þessi napurlega ein-
semd getur skyndilega þrúgað hann á mót-
um Esplanaden, Lönnrotgatan og Manner-
heimentien, undir morgunbláum sumar-
himni Helsingforsborgar, enda þótt hann
viti af tveimur löndum, sendum að heim-
an í þeim fróma tilgangi að kynna sér
helztu nýjungar Finna í brugghúsagerð,
svo að framleiðsla brýnustu lífsnauðsynj-
arinnar geti nú fengið verðugt þak yfir höf-
uðið, ef hún skyldi einhvern tíma hefjast.
Sem sagt: hann veit af þessum ábyrgðar-
miklu trúnaðarmönnum inni á fyrsta
flokks gestaherbergi í Hotel Kámp, þar
sem þeir steinsofa ennþá á sín grænu
eyru, eftir vel lukkaða, raka middaga hjá
helztu pótintátum borgarinnar í gær — og
sjá nú ef til vill í fagurdreymi morgun-
sársins sykursteikta páfugla koma synd-
andi eftir hvítfreyðandi kampavínsdammi
upp að rúmstokknum og hampa óupptekn-
um viskýflöskum með ljúflegu frukti. —
Við skulum ekki vekja þá.
En ömurlegust getur þessi einmana-
leikakennd hrjáð hann á Ráðhústorginu í
Kaupmannahöfn, þar sem hann er að tví-
stíga einmitt þessa stundina og bíður með
óþreyju eftir því, að klukkan á Ráðhús-
turninum slái tólf, því að þá ætlar hann
að leggja leið sína út í gamla borgarhlut-
ann, til þess að kynnast næturlífinu í
Kaupmannahöfn, sjá og reyna leyndar-
dóma stórborgarlífsins, sem hann hefur
lengi þráð að kynnast. En klukkan er ekki
nema hálf ellefu enn þá, svo að hann snar-
ar sér inn í Kaffi Kaupinhafn, sezt þar
úti við einn gluggann og biður um eitt
glas af skozku viský. Síðan styður hann
hönd undir kinn og horfir út yfir borg-
ina.
Fyrst festir hann augun við ljósaaug-
lýsingarnar og fréttirnar, sem líða með
leiftrandi ljósstöfum eftir rennibandinu
uppi undir þaki á húsi Politikens: „Dansk-
erne sejrede Islænderne med fem mod tre
i Fodboldkampen i Gaar. — Öjet faar
Hvile med Briller fra Thiele. — Kongen
ankom til Aarhus Klokken halv tre i Dag.
— Og vi drikker Stjerneöl!" Það er létt
yfir Kaupmannahafnarbúum í kvöld,
enda eru þeir menn lítillátir og auðvelt
að gera þá hamingjusama. Þeir sigruðu
Islendinga í knattspyrnu í gær, sem var
rétt mátulegt á þá, enda höfðu þeir lengi
hugsað þeim þegjandi þörfina fyrir ónær-
gætnislegan skilnað við konunginn
sáluga, kominn að fótum fram. 1 dag
heimtu þeir kónginn sinn yfir brimótt
höf úr landsföðurlegri kurteisisheimsókn
til þegna sinna, Færeyinga. Og í kvöld
„drikker de Stjerneöl."
En kunningi okkar, sem situr úti við
gluggann í Kaffi Kaupinhafn, tekur eng-
an þátt í glaðværð Kaupmannahafnarbúa.
Það er í honum einhver kynlegur uggur
og ónotahrollur, eins og hann sé nýkom-
inn út úr hryllingssalnum í vaxmynda-
safni Madame Tussaud í Lundúnum, eða
hafi staðið við dánarbeð þriggja nákom-
inna vina sinna sama daginn. Hann er
með sálarlungnabólgu á. níunda degi. I
allan dag hafa sveimað í huga hans tvær
ljóðlínur úr kvæði eftir Matthías:
„Fögur er hún Höfn gegnum
hugmyndanna gler,
en allra fegurst óséð, og eins
hún verður þér.“
En meðan hann situr þarna úti við
gluggann og horfir yfir Kaupmanna-
höfn, gægjast upp í hug hans tvær ljóð-
línur úr kvæði eftir danska skáldið Nis
Petersen:
„Jeg har sögt den gamle, barske,
gode lejr
— der, hvor mænd forblöder, taber,
vinder sejr.“
Um aldarskeið var Kaupmannahöfn sá
vettvangur, þar sem efnilegustu synir Is-
lands bjuggu sig undir lífið, hlutu eld-
vígsluna, áður en þeir fóru að vinna þjóð
sinni til þarfa. Flestir þeirra komust til
nokkurs manns. Sumir urðu afburðamenn,
sem eiga nöfn sín skráð á spjöld íslenzkr-
ar sögu. En til voru líka þeir, sem stóð-
ust ekki freistingar stórborgarinnar,
hurfu út í hið lokkandi rökkur, sem hvíl-
ir yfir gamla borgarhlutanum eftir að
skyggja fer á kvöldin, týndust, sumir með
voveiflegum hætti; síðustu stunur þeirra
drukknuðu í glaumi Hafnarsælunnar, og
tár þeirra hrundu, án þess að Höfn
heyrði.
Kunningi okkar, sem situr úti við glugg-
ann í Kaffi Kaupinhafn og horfir á ljósa-
auglýsingarnar og fréttirnar á húsi Poli-
tikens, rifjar upp, í huganum, nöfn nokk-
urra íslenzkra afburðamanna, sem hafa
borið beinin í Kaupmannahöfn, dáið þar
fyrir aldur fram, sumir með sviplegum
hætti: Baldvin Einarsson, Jón Eiríksson
konferensráð, Högni Einarsson, Lárus
Sigurðsson, Torfi Eggerz, Skafti Stefáns-
son, Jónas Hallgrímsson, Jóhann Sigur-
jónsson, Jónas Guðlaugsson, Guðmundur
Kamban. Og kunningi okkar lætur hug-
ann hvarfla til atburða liðins dags. Hann
leggur af stað heimleiðis á morgun, og
daginn í dag hefur hann notað til að skoða
nokkra staði, sem, með raunalegum hætti,
eru tengdir minningu íslands. Fyrst hafði
hann farið að gömlu húsi í Sankti Péturs-
stræti, skammt frá Ráðhústorginu, gengið
upp undinn, hrörlegan stiga og staðið
stundarkorn fyrir framan feyskna, elli-
sprungna hurð. Ekkert hljóð berst úr stof-
unni fyrir innan hurðina, enda langt síð-
an þar hefur heyrzt gengið um gólf og
farið með nýkveðna vísu. Því næst geng-
ur hann niður aftur og fer varlega, því
það hefur, nefnilega, einu sinni meiðzt
maður í þessum stiga. Þaðan er gengið
spölkorn norður fyrir Silfurtorg, að mat-
sölustað, sem heitir Pensionat Bartoli, lit-
ið þar inn snöggvast, en það er tilgangs-
laust, því maðurinn, sem eitt sinn sat þar
að snæðingi, er farinn þaðan fyrir löngu
— að lokinni hinstu máltíð. Þaðan'er far-
ið að Kanalnum, sem hefur verið hinzta
athvarf fleiri en eins ógæfusams íslend-
ings í Kaupmannahöfn. Og loks gengið
upp í Sívalaturn, til að horfa enn þá einu
sinni yfir þá borg, sem er svo fögur gegn-
um gler hugmyndanna, en hefði, ef til vill,
reynzt sumum fegurst óséð.
I herberginu með feysknu, ellisprungnu
hurðinni yfir undna, hrörlega stiganum,
bjó Jónas Hallgrímsson síðasta veturinn,
sem hann lifði — sveinninn úr djúpa daln-
um, sifji íslenzkra hnjúkafjalla, vinur
Framhald á bls. 7.