Vikan - 19.10.1950, Qupperneq 7

VIKAN, nr. 40, 1950
7
Bökkur yfir Eyrarsundi
Framhald af bls. 3.
brekkusóleyjarinnar og fífilsins í hagan-
um, ljúflingur íslenzkrar tungu og ást-
sælasta skáldið, sem nokkru sinni hefur
agað mál sitt við grein þrískiptra stuðla.
Skemmsta dag þessa vetrar, 21. desember
1844, situr hann í herbergi sínu, hljóður
og í öngum sínum. Hann var einmana,
vinalaus og ástlaus. Hann situr um stund,
þungbúinn og hugsandi, en allt í einu
bregður tregablöndnum gleðisvip á andlit-
ið. I huganum vaknar harmsæl minning
um löngu liðinn, sólfáðan sumardag heima
á Islandi, þegar honum hlotnaðist sú ham-
ingja að mega greiða ástvinu sinni lokka
við Galtará. Hann stendur á fætur og fer
að ganga um gólf, smáraulandi. Ein Ijóð-
línan fæðist af annarri, hending rekur
hendingu — og innan stundar er kvæðið
fullort: litlu, einföldu og innilegu vísurn-
ar um hina dapurlegu einsemd Islendings-
ins í erlendri borg, þar sem enginn saknar
hans, þótt hann hverfi, enginn grætur
hann, þótt hann deyi.
En nú er loksins allt komið í kring.
Ljúflingur ástkæra, ylhýra málsins kom-
inn heim til sín og hvílir í nágrenni Skjald-
breiðar, Lambahlíða og Hlöðufells, meðan
ástarstjarnan deplar auga yfir Hraun-
dranga á heiðskírum nóttum.
I Pensionat Bartoli, skammt frá Silfur-
torgi, var Guðmundur Kamban veginn.
Þegar hann lézt, var hann langsamlega
fremstur íslenzkra leikritahöfunda sinnar
samtíðar og með menntuðustu og smekk-
vísustu leikhúsmönnum á Norðurlöndum.
En lífið er öllum .leikritaskáldum snjall-
ara og semur oft. dramtiskustu leikritin
sjálft. Guðmundur Kamban hafði ungur
gert uppreisn gegn ríkjandi hugmyndum
um réttarfar — í skáldsögu sinni Ragnar
Finnsson — og síðar, í leikritinu Marmari,
vegsamað tryggðina við hugsjónirnar. Nú
ætlaði hinn mikli, óþekkti höfundur, sem
alltaf er að semja leikritið um mannleg
örlög að reyna tryggð höfundar Marmara
sjálfs við hugsjónir sínar og vita, hvort
hann væri reiðubúinn að skrifa undir rétt-
lætisstefnuskrá æskuára sinna með blóði
sínu. Dag nokkurn, er Guðmundur Kamban
sat að snæðingi í Pensionat Bartoli, rudd-
ust inn til hans nokkrir vopnaðir menn
og skipuðu honum að koma með sér! Hann
bað um að mega sjá handtökuheimildina,
en er hún var ekki fyrir hendi, var hon-
um ljóst, að þessir menn voru hvorki í
þjónustu réttvísinnar né réttlætisins, og
neitaði að fara með þeim. Þegar þeir ógn-
uðu honum með skotvopnum, krosslagði
hann hendurnar á brjóstinu og sagði:
„Skjótið þá!“
Það þykir bera vott um mikil heilindi
og skapfestu, ef rithöfundur stendur við
það, sem hann hefur skrifað eða ort, 1
daglegu lífi sínu. Guðmundur Kamban
stóð við það, sem hann hafði skrifað,
andspænis dauðanum — á þeirrj stundu,
þegar flestum þykir hentara að:
„ . . . . hneigja
höfuð sitt en missa það,“
eins og Þorsteinn Erlingsson kemst að
orði í kvæðinu um Jón Arason og syni
hans,
„er þeir gengu út að deyja
allir þrír á Skálholtsstað.“
En hvellurinn af skotinu í Pensionat
Bartoli, þegar Guðmundur Kamban var
veginn, bergmálar enn þá í huga kunn-
ingja okkar, sem situr úti við gluggann í
Kaffi Kaupinhafn, — bergmálar þar með
þungum, tregafullum hljómi, líkt og hann
heyri sorgarmarsinn eftir Chopin leikinn
á pípuorgel í fjarska.
I Kanalnum hafði, fyrir rúmri öld,
drekkt sér ungur íslendingur, sem var
við nám í Kaupmannahöfn, Skapti Stefáns-
son, náfrændi Jónasar Hallgrímssonar og
lítið eitt yngri en hann. Og nokkrum ár-
um þar áður hafði annar Islendingur, sem
einnig var við nám í Kaupmannahöfn,
Högni Einarsson, drekkt sér í sama Kanal.
Skapti Stefánsson var afbragð annarra
manna að gáfum og glæsileik og þótti efni-
legastur og bezt til foringja fallinn allra
þeirra Islendinga, sem þá voru við nám
í Kaupmannahöfn, en meðal þeirra voru
ekki minni menn en Jón Sigurðsson, Jónas
Hallgrímsson, Konráð Gíslason, Tómas
Sæmundsson og Brynjólfur Pétursson.
Skapti Stefánsson unni föðurlandi sínu
fölskvalaust og mátti ekki vamm þess
vita í neinu. Kvöld eitt fór hann, ásamt
félögum sínum, út að skemmta sér, gerðist
nokkuð ölvaður, varð viðskila við félaga
sína, lenti í tuski við lögregluna, var tek-
inn til yfirheyrzlu, en síðan sleppt. Skapti
Stefánsson var gæddur sterkri sómakennd.
Á leiðinni heim á Garð rann af honum.
Með framferði sínu um kvöldið fannst hon-
um hann hafa sett á sig og þjóð sína þann
blett, sem yrði að þvo af, og minntist nú
örlaga Högna Einarssonar. Morguninn
eftir fannst hann í Kanalnum.
Klukkan á Ráðhústurninum slær tólf.
Kunningi okkar, sem hefur setið í þung-
um þönkum, með hönd undir kinn, úti við
gluggann í Kaffi Kaupinhafn og horft
eins og í leiðslu á ljósaauglýsingarnar og
fréttirnar á húsi Politikens hinum megin
við torgið, hrekkur við, kallar á þernuna,
borgar viskýið, stendur á fætur, tekur hatt
sinn, snarast niður stigann og út á götu.
Næturlíf Kaupmannahafnar er að hefjast,
og lætur slíkt sig ekki án vitnisburðar.
Hið starfsiðna fólk dagsins sést ekki leng-
ur á hraðri ferð til vinnu sinnar eða frá
henni, en hinar dagfælnu hetjur næturinn-
ar eru komnar á kreik. 1 allan dag hefur
enginn lögregluþjónn sézt á Ráðhústorg-
inu. Nú koma þeir, taka sér stöðu á öll-
um hornum torgsins og ganga þar fram og
aftur, fjórir og fjórir saman. Það er engu
Framh. á bls. 15.
BUFFALO
BILL
Hickock: Það sjást engin spor á En öll leyt að Sitting er
þessum harða jarðvegi.
Buffalo Bill. Það var bölvað að hann
slapp. Við verðum að reyna að ná hon-
um.
árangurslaus. Þeir snúa aftur þangað, sem þau skildu
Jóa eftir bundinn.
Buffalo Bill: Hér er enginn. Þeir hafa
leyst hann.
Buffalo Bill: Það er til Buffalo Bill: Það er stytzt að Indíáninn: Buffalo Bill réðist á okkur
einskis að elta hann. Reynum fara með fljótinu. og tók af okkur hestana.
heldur að iíomast til Leaven-
worth.
Jói Lattimer: Við skul-
um ná þeim. Ríðum nið-
ur að fljótinu.