Menntamál - 01.01.1925, Blaðsíða 12

58
MENTAMÁL
Þaö er nú tíöarandinn, aö agi er sjaldan nefndur. Mörgum
finst ])að of agalegt — eða rjettara sagt heragalegt •— orð
til að eiga nokkuö skylt við frjálslegt uppeldi. En aga má
með ýmsu móti. Hin tvö sterkustu öfl agans eru ótti og elska
„Vjer eigum að óttast og elska guð,“ sagöi Lúther, og hann
hefir ])ar tilnefnt hin tvö öfl, sem sameina trú og siðferði.
Það er ótti og elska trúaös manns, sem gerir hann að betri
manni. Vjer mennirnir stöndum gagnvart guði eins og börn
gagnvart fullorðnum. Óttinn og elskan eru þau meginöfl, sem
aga barnshugann. En þeirra er óttinn miklu auðveldari. Harð-
lynt fólk beitir oft honum einum. Þessvegna hefir aginn
fengið óorð á sig. Og væri þó ekki ráðlegt að gera óttann
útlægan úr uppeldinu. En kærleikurinn er máttugri. Sólin er
vindinum sterkari. Kærleikurinn einn megnar að vekja það
besta í börnunum. Þegar óttanum er beitt, verður boðorðið
ok, en elskan gerir okið Ijett. Ótti og elska eru þannig sterk-
ustu stoðir agans, en án agans er uppeldið ekkert.
Takmark agans er sjálfsögun. Þeir sem í æsku hafa notið
handleiðslu foreldra og kennara, veröa á fullorðinsárunum
sjálfir að leiða sjálfa sig. Aginn á að byrja þegar barnið fæð-
ist. Fyrstu mánuðina eiga börn að liggja sem rnest i vöggu
sinni og njóta værðarinnar. Ef þeirn er hossað og gengið með
þau þegar þau skæla, gerast þau brátt svo heimtufrek, að
þau þurfa manninn með sjer. Allan vísi til vondra siða ber
að taka fyrir, óðar en þess veröur vart. En að góðum til-
lmeigingum skal hlynna. Reynir þá á skilninginn á greinar-
mun góðs og ills í fari barna, en ]>að er a,ðalmein uppeldisins,
að sá skilningur er oft sljór. Þegar barnið kemst yfir á annað
áriö, vandast uppeldið. Þarf þá mikillar þolinmæði og lipurð-
ar. Það þarf lægni og nákvæmni til að temja fola, og minni
kröfur ætti enginn að gera til sjálfs sín um uppeldi barna
sinna, en gerðar eru til þeirra, sem taka hesta til tamningar.
Móðirin ber aðalábyrgðina á uppeldi barnsins. Þeirri ábyrgð
má hún aldrei velta yfir á aöra. Einkum ber að forðast það,
að tveir hafi yfir barni að segja, sem svo ber ekki saman í