Menntamál - 01.12.1953, Síða 28

150
MENNTAMÁL
öðrum. Og ég hef fengið að heyra ýmsar undursamlegar skýringar
á gildi prófa að undanförnu.
Við þekkjum það lir skólasögunni, liverjir það voru, sem einna
fyrst komu á hinni liörðu samkeppni í skólaprófum. Það voru Krist-
munkar. Þeir gerðu það ekki í tilgangsleysi. Markmið skóla Jreirra var
ekki að búa öllum almenningi Jjroskavænleg uppeldisskilyrði, heldur
að ala upp hóp manna, sem skyldi reynast heppilegt baráttulið fyrir
málefnum kaþólsku kirkjunnar. Regla Jteirra átti yfir metorðum að
ráða. Henni kom vel, að starfsmenn liennar væru metorðagjarnir. Það
var á hennar valdi að seðja löngun þeirra í Jjeim efnum. Með því
náði hún tangarhakli á Jreim. Þess vegna æsti hún upp metorðagirnd
nemenda sinna.
En við, sem Jjykjumst hylla hugsunarhátt lýðræðis, ættum að kunna
að vara okkur lítillega á þessum vélabrögðum. Að ýmsu öðru leyti
hefðum við mátt margt læra af skólaháttum Kristmunka, svo sem
ljúfmennsku Jjeirra og mennilega umgengni við nemendur og urn-
hyggju fyrir Jjeim. Og fáir skólamenn liafa vandað svo til kennara-
menntunar sinnar sem þeir.
Nú er [>ví svo farið, að ég tel skynsamleg rök liggja til þess að leggja
nokkura stund á latínu og eins að halda próf. En ég vil, að tilhögun
hvors tveggja sé miðuð við raunhæfan tilgang, en ekki úreltar eða
rangar hugmyndir.
En hver er raunhæfur tilgangur prófa? Að minni hyggju er hann
sá að gera könnun á því, livernig starfi miðar áfram. Sú vitneskja,
sem slík könnun veitir, getur falið í sér gagnlegar leiðbeiningar varð-
andi tilhögun starfsins og ekki sízt varðandi hag og ástand einstakra
nemenda. Hún getur sem sé verið undirstaða hagnýtra ráðstafana,
t. d. um skipun nemenda í deildir og val viðfangsefna. Um Jjetta Jjarf
ég ekki að fjölyrða. Það er öllum ljóst. Próf haldin í þessu skyni geta
verið gagnleg.
Þegar ég tala um prófafargan er ég ekki með Jjví að áfellast slík
próf að öðru leyti en Jjví, að óþarflega mikið sé að jjeim gert í skól-
um hér. Það er tilhögun prófanna, en Jjó einkum tiltckin viðhorf
gagnvart þeim, sem mér þykja varhugaverð.
Óheilbrigð viðhorf gagnvart prófum kalla ég það t. d., Jjegar
jjrófin eru gerð að sjálfstæðu markmiði og skólastarfið látið snúast
um Jjað, að ákveðinn prófárangur náist. Það vil ég kalla með orð-
um meistara Jóns að falsa guðs steðja meðal vor. Menn mundtt
svara því til, að námsskrár og jjrófkröfur neyddu kennara til slíks.
Ég er þó þeirrar skoðunar, að kennarar ættu ekki að láta undan
þeirri freistingu, heldur haga vinnubrögðum sínum alltaf á Jjann
veg, sem þeir telja nemendum sínum þroskavænlegastan, Ef Jjeim