Bjarmi - 01.07.1998, Qupperneq 14

Siöfræði, trúarbrögð og
lífsviðhorf
Til þess að fullnægja þessu ákvæði þarf
skólakerfið, ekki síst framhaldsskólinn,
að ætla þeim greinum rúm sem snerta
þessi efni. Þar tel ég of fátt um fína
drætti.
Til að skilja aðra - menningu, siði,
trúarbrögð - þarf þekkingu, bæði á eigin
menningararfi svo og menningararfi
framandi þjóða. Námsgreinar sem fjalla
sérstaklega um siðfræði, trúarbrögð og
lífsskoðanir ættu að veita slíka
þekkingu.
Hinn lærði skóli fyrri tíðar var
afkvæmi kirkjunnar og því lengst af
sjálfsagt að menn legðu þar stund á
kristin fræði við hlið annarra fræða. Svo
var einnig hér allt til ársins 1929 að
þessi grein var felld niður í Mennta-
skólanum í Reykjavík. Síðan þá má
segja að íslenskir menntamenn hafi
gegnið til háskólanáms í fermingar-
fötunum, með stúdentshúfu á höfðinu,
þ.e. íslenskir menntamenn hafa ekki í
námi sínu í framhaldsskólum haft tæki-
færi til að fást við kristin fræði, trúar-
bragðafræði, siðfræði eða lífsskoðanir
almennt og hafa jafnvel útskrifast úr
háskólum með þekkingu fermingar-
bamsins í þessum greinum.
Þessu er öfugt farið í grannlöndum
okkar. Þegar námskrár framhaldsskóla
á Norðurlöndum eru skoðaðar kemur í
ljós að siðfræði og lífsviðhorf (þar með
talin trúarbrögð) eru kjarnagreinar sem
nemendum á öllum brautum fram-
haldsskóla er gert að leggja stund á. En
hvers vegna?
Fyrir þessu eru tilgreind margvísleg
rök. Efst á blaði eru þau að rætur vest-
rænnar menningar liggi í arfinum frá
Gyðingalandi og Grikklandi, þ.e. í hin-
um húmaníska og kristna menningar-
arfi. Þar með er ekki talið veijandi að
hætta að fást við mikilvægan þátt þessa
arfs um fermingu, einmitt þegar
ungmenni eru að öðlast þroska til að
vinna úr áunninni þekkingu úr grunn-
skóla og byggja ofan á hana sem þrosk-
aðir einstaklingar. Þvert á móti er litið
svo á að það sé skylda framhalds-
skólans að skila nemendum til
háskólanáms með grundvallarþekkingu
á þessum sviðum. Aukin alþjóða-
samskipti og aukinn innflutningur
fólks frá öðrum menningarsvæðum er
einnig tilgreint sem rök íyrir greininni,
sem ætlað er að auka skilning og
umburðarlyndi.
Námsgreinin er gjarnan nefnd „Lífs-
viðhorf og siðfræði" og inntak hennar
bæði siðfræði og heimspeki auk trúar-
bragðafræða þar sem mikil áhersla er
lögð á hinn kristna menningar- og
trúararf, auk helstu trúarbragða heims
og umfjöllunar um guðlaus lífsviðhorf.
Hvað varðar mikilvægi hins kristna
arfs má minna á orð Páls Skúlasonar
háskólarektors:
„Öll hugmyndasaga Vesturlanda - og
þar með talin saga heimspeki, vísinda
og bókmennta - er jafnt í almennum
sem einstökum atriðum óskiljanleg
nema í ljósi kristinnar kenningar og
með sífelldri hliðsjón af henni. Engin
kenning, enginn boðskapur hefur haft
jafn rík áhrif og margþætt á hugsun og
menningu Vesturlandabúa, og gildir hér
einu hvort menn hafa staðið innan
kirkjunnar eða utan. Til þess að kynn-
ast sjálfum okkur, sögu okkar og menn-
ingu, þurfum við því að kunna ítarleg
skil á hinni kristnu kenningu, enda
hefur trúlega engin kenning verið jafn-
rækilega rannsökuð og hugleidd af
fræðimönnum sem alþýðu manna.“
(Pælingar, 1987, bls. 261).
Flestir munu sammála um að auk ytri
aðstæðna sé trú manna, lífsviðhorf og
gildismat þeir þættir sem hvað mest
áhrif hafa á samfélög manna og sjálfs-
skilning. í heimi sem krefst sífellt nánari
samskipta ólíkra menningarsamfélaga er
ljóst að fátt er mikilvægara til skilnings á
fólki úr framandi samfélögum en
þekking og skilningur á trúarbrögðum
þeirra og lífsviðhorfum. Þekking er ein
forsenda umburðarlyndis, en van-
þekkingjarðvegur fordóma.
Þekking, margmiðlun,
siðvit og lífsgildi
Þekkingu manna fleygir fram. Vísindi og
tækni gera nú mögulegt sem engan
óraði fyrír fyrir nokkrum áratugum.
Upplýsingasamfélagið, sem hin nýja
skólastefna er að vonum mjög upptekin
af, gerir mönnum kleift að nálgast
margvíslega vitneskju fyrirhafnarlítið.
Með öllu þessu fjölgar siðferðilegum
álitamálum. Hafi einhvern tíma verið
þörf á að leggja áherslu á gildismat og
eflingu siðferðilegs þroska og siðferði-
legrar dómgreindar í menntun upp-
vaxandi kynslóðar þá er það nú. Slíkt
gerist ekki sjálfkrafa. Uppvaxandi kyn-
slóð á að minni hyggju eftir að standa
frammi fyrir erfiðari siðferðilegum
úrlausnarefnum en nokkur önnur
kynslóð fram til þessa.
Manninum er stundum lýst sem veru
er leitar lífi sínu merkingar. Líklega er
sú leit aldrei ákafari en á þeim árum
sem ungmenni stunda framhalds- og
háskólanám. Skólakerfinu er ekki einu