Bjarmi - 01.07.1998, Síða 22

Biblíulestur: LúJccls 10:17—20
Salan og vald hans
ú komu þeir sjötíu og tveir
aftur með fögnuði og sögðu:
„Herra, jafnvel illir andar eru
oss undirgefnir í þínu nafni."
En hann mælti við þá: „Ég sá
Satan hrapa af himni sem eldingu. Ég
hef gefið yður vald að stíga á höggorma
og sporðdreka og yfir öllu óvinarins
veldi. Alls ekkert mun yður mein gjöra.
Gleðjist samt ekki af því, að andarnir
eru yður undirgefnir, gleðjist öllu heldur
af hinu, að nöfn yðar eru skráð í
himnunum" (Lúk 10:17-20).
Óneitanlega gerum við nútímenn okkur
ýmsar myndir af Satan og oft eru þær
skelfilegar. Nægir hér að minna á fjölda
hryllingsmynda sem framleiddar eru. í
þeim er gjarnan haldið fram að vald
Satans sé nær takmarkalaust og
iðulega er það gert í þeim tilgangi einum
að tryggja framleiðslu næstu myndar.
Við vitum að slíkar fullyrðingar um
Satan eru firra. Því eins og Kristur
segir: „Allt vald er mér gefið á himni og
jörðu.“ Og einmitt í ljósi þess mætti
spyrja hvort umfjöllun um Satan sé
ekki óþörf og leiði einungis sjónir okkar
frá meginvanda okkar manna. Þvi eins
og við vitum er auðveldara að líta til
hægri og vinstri en í eigin barm.
Vissulega er þetta rétt en samt verðum
við að greina hugmyndir okkar um
Satan. Þessu veldur aðallega að á
íslandi hafa undanfarin ár læðst inn -
m.a. með hinni svokölluðu „nýöld“ -
fornar, heiðnar hugmyndir um vald
hins illa. Þær hafa valdið fólki áhyggjum
og jafnvel vandræðum því ýmsir hafa
ofið sér vef blekkinga úr heiðnum hug-
myndum, fest í honum og átt erfitt með
að losna. Enda er Satan blekkinga-
smiður og Jesús segir: „í honum finnst
enginn sannleikur. Þegar hann lýgur fer
hann að eðli sínu, því hann er lygari og
lyginnar faðir“ (Jóh 8:44). Við skulum
því fyrst fjalla eilítið um hugmyndir
okkar um Satan og bera þær síðan
saman við mynd Biblíunnar af honum.
Satan í íslenskum
þjóðsögum
Athyglisvert er að i þjóðsögum okkar er
djöfullinn ætið sá sem tapar og er
jafnvel hjákátlegur. Við þekkjum öll
söguna af Sæmundi á Selnum. Hún er
ein hrakfallasaga Satans er hann reynir
að veiða kristna sál. Sæmundur platar
djöfulinn til að synda með sig til íslands
en á leiðinni les hann stöðugt upp úr
ritningunni. Viðleitni hans er dæmd frá
upphafi til að mistakast því djöfullinn
þolir hvorki orð ritningarinnar né nær
hann taki á þeim sem eru fyrir skírn
helgaðir Guði. Hér er hann valdlaus. En
Satan reynir stöðugt að blekkja en hinn
trúaði sér fyrir Krists í gegnum allar
hans blekkingar. Satan er því ætíð sá
sem tapar, enda er hann í þjóðsögunum
valdalaus lygari og jafnan nokkuð
heimskur.
Það merkilega er að þjóðsögumar eru
hér fagur vitnisburður um skilning
Biblíunnar á Satan. Hún undirstrikar
að Satan er faðir lyginnar og sá sem
ekki getur lengur skaðað manninn.
Hlutverk Satans
samkvæmt ritningunni
Hugum nú að frásögunni í Lúkasar-
guðspjalli og þeirri mynd er Jesús gefur
okkur hér af Satan. Jesús hafði sent
lærisveinana út til að boða fagnaðar-
erindið og nú koma þeir til baka fagnandi
yfir mætti þess (v. 17). Fagnaðarerindið er
magnað og í Jesú nafni vinna þeir
kraftaverk og reka út illa anda. Jesús
útskýrir hvers vegna og segir: „Ég sá
Satan hrapa af himni sem eldingu" (v. 18).
Hér mætti spyija: Hvað var Satan að
gera á himni? Til að fá svar við þeirri
spumingu er í íyrsta lagi best að huga
að merkingu nafnsins Satan. Orðið eða
nafnið Satan er hebreskt. Það er mynd-
að af hebreskri sögn er þýðir „að íjand-
skapast, vera til meins og vera and-
snúinn.” Sérnafnið Satan þýðir sem sé
andstæðingur, fjandmaður eða fjandi.
I öðm lagi kemur Satan fram á nokkr-
um stöðum í Gamla testamentinu og um
hlutverk hans veitir Jobsbók mestar
upplýsingar. í upphafl hennar er sagt frá
þvi er Satan dregur í efa trúfesti Jobs og
hvetur Guð að prófa hann (Job 1:11).
Þannig er hann andstæðingur manns-
ins. Biblían kallar hann því einnig á
grísku „diabolos“ sem þýðir sá sem ruglar,
rífur í sundur, splundrar, blekkir og
skapar óeiningu. Satan hefur samkvæmt
þessu það hlutverk á himnum að ákæra
manninn frammi fyrir Guði. Hann er
nokkurs konar saksóknari er leggur
þrautir á Job svo hann bregðist og falli.
Hann gerir þetta með því að skapa
óeiningu með blekkingum og lygi.
í þriðja lagi er athyglisvert að Biblian
kennir ekki að Satan sé fallinn engill.
Að vísu segir í Jesaja: „Hversu ertu
hröpuð af himni, þú árborna morgun-
stjarna! Hversu ertu að velli lagður,
undirokarl þjóðanna“ (Jes 14:12).
Menn tengdu þessa frásögn við
heiðnar hugmyndir um djöfulinn og
álitu að hér væri um að ræða fall hans
af himni sem engils. Þar sem ein lægsta
stjaman á himninum, morgunstjaman,
heitir á latínu Lusifer fékk einnig Satan
það nafn.
Þessi túlkun stenst ekki þar sem
Jesaja fjallar hér um fall konungs
Babýloníumanna. En Babýloníumenn
voru miklir stjarnspekingar enda álitu
þeir stjörnurnar vera guði. í einni af
goðsögum þeirra er sagt frá guði einum
eða stjörnu er brjótast vildi til valda