Heima er bezt - 01.02.1955, Síða 15

Nr. 2
Heima er bezt
47
Harrastaða — Skjóni
í daglegu tali var, og er jafn-
vel ennþá, talað um skynlausar
skepnur. En slíkt er við nánari
athugun mesta öfugmæli. Þeir,
sem umgangast skepnur og veita
þeim einhverja athygli, verða af
reynslu sinni og samskiptum við
þær, oft og tíðum að játa hið
gagnstæða.
Margir hestar og hundar hafa
bjargað húsbændum sínum frá
bráðum bana, með vitsmunum
sínum og ratvísi í hríðarbyljum
og náttmyrkri, þegar mennina
sjálfa þraut.
Vísindin hafa sannað, að dýr-
in skynja það, sem menn fá ekki
skynjað. Og ef satt skal segja,
þá vita menn ekki, hvað mikið
vit leynist með dýrunum.
Til eru margar sagnir af af-
burða vithestum, og til þeirra
má hiklaust telja Harrastaða-
Skjóna, því svo var hann kallað-
ur í daglegu tali, sem hér verð-
ur, því miður lítið eitt, frá sagt,
sökum þess, að þeir eru flestir
eða allir dánir, sem mest gátu
af honum sagt.
Það mun hafa verið rétt fyrir
síðustu aldamót, að Hildiþór
Hjálmtýsson, þá bóndi á Harra-
stöðum í Miðdölum, keypti rauð-
skjóttan fola af Jóhannesi Ein-
arssyni, bónda á Dunki í Hörðu-
dal. Leopold, sonur Jóhannesar,
nú til heimilis að Hringbraut 88,
Reykjavík, hefur sagt mér að
Skjóni hafi verið undan grárri
hryssu, er faðir hans átti, og
höfðu fleiri góðhestar undan
henni, verið seldir í Miðdali.
Ekki mun Skjóni hafa verið
lengi í eigu Hildiþórs, þar til að
hann fór að koma á bak honum,
og var þá víst skammt þess að
bíða, að hann yrði aðal reiðhest-
ur Hildiþórs.
Töluverður skeiðhestur hefur
Skjóni verið, og sumir segja að
meiri hefði mátt verða, ef veru-
leg rækt hefði verið lögð við það
að temja hann til skeiðs.
Málsmetandi menn í Miðdöl-
um hafa sagt mér, að sá hafi
verið háttur Skjóna, ef Hildiþór
ætlaði yfir ófærar eða miklar
ár, hvort heldur var heiman eða
heim, að neita að fara út í þær.
Og varð þá Hildiþór að hlýða og
snúa við, hvort honum líkaði
betur eða verr. Enda var það
allra manna mál í Miðdölum, og
er enn þeirra, sem nú lifa og
eitthvað hafa heyrt Skjóna get-
ið, að hann hafi oft og tíðum
bjargað lífi Hildiþórs. Ef það
kom fyrir, að Hildiþór datt af
honum, hvort heldur það var
viljandi eða óviljandi, þá stóð
klárinn ávallt yfir honum eða
beit þar í kring.
Eitt dæmi um rólyndi Skjóna
var það, að þótt Hildiþór kveikti
í pípu sinni fast við eyra hans,
þá gerði hann enga athugasemd
við það.
Maður nokkur skýr og glögg-
ur í Dölum, sagði svo frá: Að
eitt sinn, sem oftar hefði Hildi-
þór komið til sín, og var þá eitt-
hvað hreyfur af víni. En þegar
hann ætlaði aftur af stað og
steig í ístaðið, til þess að komast
á bak, lagðist Skjóni á bæði kné,
auðsjáanlega til þess, að Hildi-
þór ætti auðveldara með að kom-
ast í hnakkinn.
Hildiþór var frekar lítill mað-
ur, en Skjóni var talinn með
hærri hestum.
Svo hafa sumir frá því sagt,
að ekki hafi það verið óalgengt
að Skjóni gengi þar til er þýft
eða mishæðótt væri, þegar Hildi-
þór ætlaði að stíga á bak, og
mun það aðallega hafa átt sér
stað, þegar Hildiþór var við skál.
í myrkri og hríð mun ratvísi
Skjóna aldrei hafa brugðizt.
Karl Ólafsson, sonur Ólafs
sem lengi bjó í Stóra-Skógi, Mið-
dölum, segist einu sinni hafa
riðið Harrastaða-Skjóna yfir
Miðá. Hann var þá unglingur, en
Skjóni orðinn roskinn.
Áin var alrennd yfir, en ís ó-
nýtur, og hélt ekki hestum. Ekki
hefði Skjóni hoppað með fram-
fæturna upp á ísskörina, eins
og flestir hestar gjöra, heldur
lagt þær með hægð á ísinn, og
beðið rólegur meðan ísinn seig
niður undan honum og þannig
braut hann yfir ána.
Eitt sinn, sem oftar, var Hildi-
þór staddur á Hörðubóli, hjá
systur sinni, Sigurrós Hjálmtýs-
dóttur og Guðmundi Jónssyni.
Hildiþór hafði þá staðið við lengi
dags, en Miðá var þá í vexti, og
sá Guðmundur að hún mundi
þegar ófær orðin. Litlu síðar
býst Hildiþór til heimferðar.
Guðmundur biður hann þá að
fara hvergi og vera rólegur hjá
þeim í nótt, því Miðá sé ófær.
Hildiþór var ekki á því að sam-
þykkja það, og fyrr en Guðmund
varði var hann horfinn. Guð-
mundi brá mjög og reið þegar
á eftir honum. En þegar hann
kom að Miðá, sá hann hvar
Hildiþór sat á Skjóna, fram á
eyrinni við vaðið.
Skjóni neitaði að fara lengra,
þótt á heimleið væri.
Það mun hafa verið haust eitt,
skömmu eftir síðustu aldamót,
að Hildiþór reið vestur í Stykkis-
hólm. Ekki er annars getið en
Hildiþór hafi þá verið einhesta,
eins og fyrr, þótt í langferð færi.
En svo ber það við nokkrum
dögum síðar, er komið var á
fætur á Dunki í Hörðudal, að
fólkið sá rauðskjóttan hest á
beit, með reiðveri, þar rétt við
túnið. Þóttist það þekkja þar
Harrastaða-Skjóna, en virtist þó
kynlegt að hann skyldi þar
mannlaus vera.
Var þá brugðið fljótt við og
gengið til hans að sjá hverju
slíkt sætti. Lá þá Hildiþór þar
sofandi í grasinu, og fastur í í-
staðinu, en Skjóni var hinn ro-
legasti að bíta þar í móunum í
kring um hann.
(Framh. d bls.61)