Heima er bezt - 01.09.1955, Page 29

Nr. 9
Heima er bezt
285
asta ár — hvort sem snjór er
eða ekki — teygir hún gulan
kollinn upp úr moldinni í febrú-
armánuði. Það er í mesta máta
einkennilegt háttalag! Skýringin
er sú, að jurt þessi á heimkynni
sitt á sléttum írans, en þar fellur
aldrei snjór. Þegar jurt þessi var
flutt til Englands fyrir tvö
hundruð árum, og það sýndi sig,
að hún gat þrifist þar, gleymdi
hún ekki að koma upp á venju-
legum tíma, í febrúar, og alls
staðar þar sem hún er, heldur
hún uppteknum hætti. í hundr-
að ára „man“ eranthisplantan
blómgunartíma sinn og heldur
fast við hann, án tillits til þess,
hvort landið er þakið snæ.
Önnur einkennileg jurt er
dúfuorkidéan frá Austur-Indí-
um. Hún vex á trjám þar suður
frá. Jurt þessi blómstrar aðeins
einn dag — um morguninn hef-
ur hún opnað krónu sína og sýnt
hvítu blómin sín, en um kvöldið
lokast hún og visnar. Planta
þessi líkist ofurlítilli hvítri dúfu,
sem hefur setzt á tré og hefur
fengið nafn af þessu. En hið und-
arlega er, að allar plöntur af
þessari tegund springa út sama
daginn.Nú væri kannske unnt
að skýra þetta fyrirbrigði með
veðurfarinu, sami raki og hita-
stig, sama birta o.s.frv. fékk jurt-
irnar til að haga sér eins alls
staðar, en þær springa út á sama
tíma, þótt þær séu settar í gróð-
urhús á allt öðrum breiddargráð-
um en heimkynni þeirra er. Eng-
um dettur í hug að fullyrða, að
tvö gróðurhús geti verið ná-
kvæmlega eins í öllum smáatrið-
um, eða að plönturnar geti haft
samband sín á milli. Þær hegða
sér nákvæmlega eins og þær
gera í Colombó hvar á jörðinni
sem er.
Er þetta vanafesta? Eða
minni? Eða blátt áfram heimska,
að minnsta kosti hjá eranthis-
blóminu? Það er óráðin gáta.
m.
Þriðji múrinn.
Það hefur oft verið ritað um
hinn svonefnda „hljóðmúr" og
það, sem gerist, þegar flugvél
kemst upp í meiri hraða en hraða
hljóðsins. Einnig hefur verið rit-
að um „hitamúrinn", sem flug-
vélin „rekst á“ þegar hún flýgur
Saga um IVIark Twain
Hinn heimsfrægi ameríski
kímnisagnahöfundur, Mark
Twain, varð sjaldan ráðalaus,
eins og eftirfarandi saga sýnir:
Eitt sinn, eftir að kosningar
voru um garð gengnar og demó-
krataflokkurinn hafði hlotið
meirihluta, var búizt við manna-
skiptum í opinberri þjónustu,
eins og venja er í Bandaríkjun-
svo hratt, að núningurinn við
loftið hitar vélina. En auk þess-
ara hindrana er sú þriðja og þýð-
ingarmesta, sem við í gleði okk-
ar yfir hraðanum, megum sízt
gleyma. Það eru þau takmörk,
sem heili okkar setur og kemur
í veg fyrir að við getum stjórnað
vélunum nógu fljótt og öruggt.
Þegar hraðinn er orðinn mjög
mikill, skeður það, að maðurinn
getur ekki reitt sig á sjón sína.
Hinn ægilegi hraði vélarinnar
þjappar loftinu saman í bylgj-
ur fyrir framan vélina og við það
myndast einskonar „loftlinsur,“
þar sem ljósið brotnar á annan
hátt en venjulega — en það ger-
ir það að verkum, að hluturinn
þarf ekki að vera þar sem hann
sýnist. Þetta er auðskilið.
Sama gerist þegar maður
stingur staf niður í pytt eða blý-
anti í skál með vatni.
Auk þess hefur aðlöðunarhæfi-
leiki mannsins sín takmörk. Við
erum vön að telja sekúnduna
sekúndu, en að hvaða gagni kem-
ur það í þrýstiloftsflugvél? Segj-
um svo að vélin fari 1450 km. á
klukkustund. Það þýðir með öðr-
u morðum, að vélin hafi flogið
ca. 400 m. á sekúndu. Komi önn-
ur vél á móti henni, með sama
hraða, þýðir það, að flugmaður-
inn verður að sjá hana í eins
km. fjarlægð til þess að geta
komizt hjá árekstri. Ef hann vill
breyta um stefnu vélarinnar
krefst það tíma. Eða þá að svo
fer, sem vel getur komið fyrir,
að honum hafi ekki tekist að á-
kveða stað vélarinnar vegna loft-
bylgjanna, sem brjóta ljósgeisl-
ana eins og í brennigleri.
Þrátt fyrir öll þessi vandamál
er haldið áfram að fljúga með
þessum hraða, og hraðinn eykst
ár frá ári. En það kostar líka
fórnir 1 mannslifum.
um, þegar skipt er um forseta.
Vinur Mark Twains, Frank Ma-
son að nafni, fylgdi repúblik-
anska flokknum og var settur
af fyrrverandi forseta í ræðis-
mannsembættið í Frankfurt í
Þýzkalandi.Nú taldi hann víst að
Mason yrði vikið úr stöðu sinni,
svo að demókratar gætu komið
manni úr sínum flokki að. Mark
Twain tók þá það ráð að skrifa
dóttur Clevelands forseta eftir-
farandi bréf:
„Kæra Ruth, — Ég heyri hin-
um flokkslausu til, og það er
fastur ásetningur minn að leita
aldrei hjálpar hjá þeim, sem
sitja að völdum. En á hinn bóg-
inn getur það ekki verið skakkt
af mér, að skýra þér frá miklum
órétti, sem bráðum á að fremja“.
Síðan gerði Mark Twain ná-
kvæma grein fyrir máli vinar
síns og endaði svo bréfið á þessa
leið: „Þegar þú talar við forset-
ann næst, myndir þú kannske
nefna þetta mál við hann.“
Nokkrum dögum síðar fékk
Mark Twain bréf frá forsetan-
um sjálfum. Það var svona:
„Ruth dóttir mín hefur beðið
mig að þakka yður fyrir hið vin-
gjarnlega bréf yðar, sem hún
sýndi mér til þess að kynna mér
ósk yðar. Ég get lofað yður því,
að hr. Frank Mason verður áfram
ræðismaður í Frankfurt".
Það var raunar mjög nauðsyn-
legt að forsetinn svaraði sjálfur
fyrir hönd dóttur sinnar — því
að þegar hún fékk bréfið, var
hún rúmlega ársgömul. — P. M.
Þessi börn!
Drengurinn okkar er skáti og
átti að fara í útilegu í fyrsta
sinn, og ég vildi vera viss um að
fá bréf frá honum úr skátabúð-
unum. Ég lét hann því hafa bréf-
spjald fyrir hvern dag, með frí-
merkjum og nöfnum og heimil-
isfangi og sagði svo:
„Hið eina, sem þú þarft að
gera, er að skrifa: Mér líður vel.
— Axel“.
„Æ, mamma", svaraði Axel,
„getur þú ekki sjálf skrifað:
„Mér líður vel“ á bréfspjöldin?
Ef mér líður ekki vel, get ég hæg-
lega strikað yfir það“.