Heima er bezt - 01.09.1957, Qupperneq 2

Handritin Iieim
Síðustu mánuðina hefur handritamálið aftur komizt
á dagskrá, bæði hér og einkum þó í Danmörku eftir
nokkra þögn. Enda þótt oss berist oft ekki nema óljós-
ar fréttir af því, sem dönsku blöðin skrifa, virðist þó
nokkurn veginn Ijóst, að í þeim hafa komið fram
skiptar skoðanir. Enda þótt ýmsir hafi haldið þar fram
málstað Islendinga, þá sýnist næstum sem andstaða
Dana sé að harðna, og nýlega var getið blaðagreinar,
sem virtist rituð í þeim gamla stórdanska anda, þegar
deilurnar milli Islendinga og Dana voru sem harðastar.
Þá hefur oss borizt sú fregn, að stjórnarandstöðuflokk-
arnir dönsku, íhaldsflokkurinn og vinstri flokkurinn, séu
nær einhuga gegn afhendingu handritanna, og auk þess
Réttarsambandið undir forystu Starckes ráðherra. Hér
er að vísu átt við þingflokkana, en ekki hina almennu
kjósendur. Eftir þessu að dæma, er málið þá komið inn í
hin pólitísku deilumál dagsins, hver sem afleiðing þess
verður. Eftir því sem næst verður komizt, er málinu svo
farið, að allur þorri háskólamanna leggst gegn afhend-
ingu handritanna og nýtur stuðnings flokksforystu í-
haldssamari stjórnmálaflokkanna, en mikill þorri lýð-
skólamanna og kennara víðs vegar um land hefur tjáð sig
fylgjandi afhendingu, og hafa þeir rætt málið af mikilli
velvild og drengskap í garð íslendinga, og sammála þeim
eru forystumenn jafnaðarmanna og Radikala flokksins;
auk þess hafa kommúnistar lýst sig fylgjandi afhend-
ingu. En sé málið skoðað niður í kjölinn, má fullyrða, að
allur þorri manna í Danmörku lætur málið afskiptalaust
eða hefur enga skoðun á því og veit naumast, um hvað
er rætt.
Stundum gæti sú hugsun hvarflað að manni, að vér
sjálfir gerðum oss ekki fyllilega Ijóst, um hvað er að
tefla í þessu máli, jafnvel að vér lítum á þetta sem eitt-
hvað metnaðar- og gamanmál eingöngu. En fjarri fer
því, að svo sé. Vér erum flestum menningarþjóðum
snauðari að fornum, sýnilegum minjum. Engar forn-
ar byggingar eða mannvirki eru hér til, sem kallazt geti,
vallgrónar rústir eru einu sýnilegu minjarnar á Þing-
völlum, Bergþórshvoll og Hlíðarendi geyma ekki sýni-
legar minjar fremur öðrum bændabýlum, og í sjálfu
Reykholti er dálítil baðþró ein til minja um foma frægð.
Samt rís sagan í fang manni, þegar komið er á þessa
staði, sú saga, sem skráð er á hið forna bókfell, sem um
ræðir, þegar talað er um handritin. Slíkt var umkomu-
leysi vort á liðnum öldum, að þjóðin lét þessa gripi úr
höndum sér til geymslu hjá annarri þjóð, auðugri og
sterkari, og nú viljum vér kalla þá heim aftur. Ekki
fyrir metnaðar sakir, heldur af því, að þau eru, ef svo
mætti kalla, einn af sterkustu hyrningarsteinunum
undir þjóðerni voru og menningu. Þess vegna megum
vér einskis láta ófreistað, til þess að heimta þau aftur
úr útlegðinni.
En hvað gerist svo í máli þessu hér heima? Því miður
verður naumast annað séð, en meiri deyfð drottni í
því meðal fslendinga sjálfra en sæmilegt er eða
vænlegt til sigurs. Enginn efast um, hver sé vilji
íslenzku þjóðarinnar, en tómlæti það, sem sýnt er í
málinu á opinberum vettvangi, gæti bent á hið gagn-
stæða. Svo má kalla, að Bjarni M. Gíslason rithöfundur
hafi nú um langan tíma haldið einn uppi sókn á hendur
Dönum. En ef vér eigum að sigra, má ekki svo til ganga,
að einn maður rói fram. Vér þurfum að geta sýnt bæði
Dönum og öðrum, sem eitthvað fjalla um þetta mál,
að hér sé um kröfu alþjóðar að ræða, og eindreginn
þjóðarvilji sé að baki henni. Allir séu henni fylgjandi,
enginn málinu andvígur eða kærulaus, því að í sjálfu
sér er hið andvaralausa tómlæti hið mesta mein í mál-
inu. Ekki má linna á áróðri í Danmörku. Þar dugir
ekki að einn maður sæki á, þótt vaskur sé. Skipuleggja
þarf þá sókn í þeim dönsku blöðum, sem málinu eru
hlynnt, og jafnframt dreifa um bókum og bæklingum,
þar sem það á við. Umfram allt verður að sýna það, að
þetta sé mál almennings, en ekki áróður eins eða örfárra
manna. Einnig verðum vér að nota öll persónutengsl,
er vér kunnum að hafa í Danmörku, málinu í vil. Þess
var fyrr getið, að furðu margir Danir væru skoðana-
lausir í málinu. Fyrir nokkru átti ég tal við danskan
starfsbróður minn, vel menntan mann og allkunnan rit-
höfund. Handritamálið barst í tal, og lét hann þess getið,
að í raun og veru vissi hann lítið um hvað það fjall-
aði. Eftir að ég hafði skýrt það fyrir honum eftir
beztu getu, hugsaði hann sig stundarkorn um og sagði
síðan: „Ég get ekki annað séð, en að þið ættuð að fá
handritin skilyrðislaust. Þið einir getið hagnýtt þau full-
komlega, og þetta er íslenzk eign.“ Mér þykir ekki
ósennilegt, að mörgum Dana mundi fara ekki ólíkt og
þessum vini mínum, ef málið er við þá rætt fræðilega
og fordómalaust.
í stuttu máli sagt: í handritamálinu duga oss engin
stundar-uppþot. Vér verðum að vinna án afláts og
markvíst að því að kynna umheiminum sjónarmið vor
290 Heima er bezt