Heima er bezt - 01.09.1957, Blaðsíða 12

Brjánslœkur I.
frá liðnum dögum. Fyrir löngu hafði mér verið sagt,
að hann hefði verið allra manna harðskeyttastur og
fengsælastur í vetrarorustum við útselsbrimla á Haga-
drápsskerjum. Af slíkum orustum fýsti mig að frétta,
því þær eru löngu úr móð. En hvorttveggja er, að
þurrkdagar sumarsins eru ekki heppilegir til að spyrja
sveitamenn um gamla tímann, því þá er hugur þeirra
bundinn framtíðinni, og ekki hafði ég heldur staðið
lengi við, þegar grár bíll rann að hliðinu, og þurfti
að fá ábót af bensíni. Var þar kominn Gísli Skúlason,
bróðir minn. Hann kom að vestan og bauð mér með
sér austur í sveitir. Ekki gat ég neitað svo góðu boði,
því eitt sumarfrí er ekki lengi að líða. Hákon slapp
því við allar mínar spurningar að sinni, og verður hér
ekkert eftir honum haft.
En þó viðstaðan í Haga væri ekki löng að þessu
sinni, þykir mér hlýða, að minnast staðarins með nokk'r-
um orðum, úr því ég er að pára um Barðaströndina.
Hagi ber af öðrum býlum í sveitinni um staðarlegt
yfirbragð. Veldur því lega jarðarinnar og fagurt um-
hverfi. Byggðin umhverfis Hagavaðal er kjarni sveitar-
innar. Þar sldpar Hagi öndvegið. Sérstaklega er fallegt
í Haga, þegar stórstraumsflóð er í vaðlinum, og hinar
gráu leirur og sandar hyljast söltum sjó. Þá er frítt
útsýnið þaðan, ofan til vaðalsins, fram til fjarðarins,
inn til skógvaxinna dala og fríðra fjalla, og margra
bæja, sem standa við rætur fjallanna í skeifumynduð-
um boga upp frá vaðlinum. — Auk fegurðarinnar er
Hagi kostajörð, enda höfuðból, frá því land byggðist.
Þar er mikið tún og slétt, engjar nærtækar og búfjár-
hagar góðir, fram til fjalla og við sjó. Auk þess ein-
hver hlunnindi af selveiði og fuglatekju í skerjum.
Á söguöld og eitthvað fram eftir öldum, var haf-
færum skipum siglt í Hagavaðal, og sennilega fyndust
þar enn merki um skipakomur og kaupstefnur, ef vel
væri eftir leitað. Nú er engu haffæru skipi fært í
Vaðalinn sökum grynninga. Svo er um margar víkur
og voga vestra, sem örnefni benda til, og sagnir herma,
að verzlunarskipum hafi verið siglt í á fyrri öldum.
Má vera, að sjór hafi þá staðið hærra við Vestfirði, en
nú er, en líka hafa ár og lækir, sem nær allsstaðar falla í
þessar gömlu hafnir, mörgu morinu vellt fram í fjörur
á 8—10 öldum.
í Haga hafa löngum búið ráðríkir héraðshöfðingjar
og fyrirsvarsmenn sýslunnar á ýmsum sviðum, allt frá
Gesti spaka Oddleifssyni til Hákonar hreppstjóra
Kristóferssonar, sem þar býr nú nokkuð við aldur. Og
ekki má gleyma því, að eitt sinn var Hagi amtmanns-
setur. Guðmundur Scheving sat þar, þegar hann hlaut
sína amtmannstign af Jörundi sáluga hundadagakon-
ungi. Hann fluttist frá Haga til Flateyjar, og gerðist
þar athafnamaður mikill og auðugur. Um hann var
kveðin þessi vísa, er telur titla hans og embætti:
Sigldi stúdent sélegur,
sýslumaður kallaður,
átta daga amtmaður,
agent, bóndi og kaupmaður.
Annars veit ég lítil sldl á öllu því stórmenni, sem í
Haga hefur búið, enda ekki ætlunin að tíunda það hér.
En lengst mun lifa minning Jóns Thoroddsens. Hann
var Barðstrendingur að ætt og sýslumaður Barðstrend-
inga um nokkur ár og bjó í Haga. En það er ekki fyrir
embættisreksturinn, sem minning hans lifir. Mun og
annað hafa verið honum hugstæðara, en að rukka fá-
tæklinga um gjöld, og ýmiskonar önnur óhrjáleg skít-
verk, sem lögfræðingar og sýslumenn mega löngum
standa í.
Jón var skáld og rithöfundur svo slingur, að fáir
eða engir landar hans hafa farið fram úr honum á
sprettinum. Og hann seildist ekki um hurð til lokunnar.
Sjór örlaganna hafði skolað honum upp á hina sendnu
Barðaströnd, eftir nám og ævintýraríkt líf úti í Dan-
mörku. — Hér og þar um Breiðafjörð höfðu áður orðið
landföst nokkur kynleg kefli, sem litu sérkennilega út
í augum heimsborgarans, og hann hafði gaman af að
láta listnæmt auga sitt nema staðar við, leika, stæla og
nema af í góðu tómi. Það var skemmtilegra en arga-
þras sýslumennskunnar og búsumstang, og nokkur upp-
bót á fásinni sveitalífsins, sem aldrei mun hafa verið
skáldinu að skapi. Af þeim efnivið — fólkinu í næsta
nágrenni Jóns í Breiðafirði — eru gerðar persónumar í
skáldsögum hans. Listrænustu og alþýðlegustu skáld-
sögunum, sem skrifaðar hafa verið á íslenzku. Af þeirri
fágætu íþrótt, mun minning hans lengur lifa en annarra
búenda í Haga.
í Héraðssögu Borgarfjarðar, er Jón talinn meðal
borgfirzkra skálda og rithöfunda (að vísu aðfluttra).
Ekkert er fjær sanni. Verk hans öll eru breiðfirzk,
að svo miklu leyti, sem hægt er að draga verk þjóð-
legra ská'da í dilk einhvers ákveðins héraðs. — Þó
svo kunni að vera, að Jón hafi skrifað eitthvað af
Manni og konu á Leirá, þá haggar það engu um þá
staðreynd, að hann var breiðfirzkt skáld. Efnið er að
vestan, aðflutt með skáldinu í Borgarfjörð. —
— Nú er verið að reisa nýbýli í landareign Haga,
ekld langt þar frá, er Gestsfjós heitir, og sagt er að
Gestur Oddleifsson hafi geymt nauta sinna. Heitir pað
300 Heima er bezt