Heima er bezt - 01.07.1964, Side 9

DR. RICHARD BECK:
Landnám lslendinga í N.-Dakota
85 ára
Kæru landar mínir!
Meginbyggðir íslendinga í Vesturheimi nálgast
nú óðfluga aldarafmæli sitt. Landnám þeirra
í Nýja-íslandi verður 90 ára gamalt eftir tvö
ár, en íslenzka landnámið í Norður-Dakota
átti 85 ára afmæli á nýliðnu sumri. Ekki var þess af-
mælis minnst með neinum sérstökum hátíðahöldum,
enda lítil ástæða til, þar sem 50 ára afmæli landnámsins
og 75 ára afmæli þess höfðu verið haldin hátíðleg með
virðulegum og margþættum samkomum, er mikill mann-
fjöldi sótti bæði úr heimabyggðunum sjálfum og víðs-
vegar að utan þeirra. Eigi að síður er 85 ára afmæli
merkra og söguríkra íslendingabyggða í Norður-Da-
kota verðugt þess, að á það sé minnt. En ég hefi nú í
nærri 35 ár átt heima í nágrenni við íslenzku byggðirn-
ar og verið þar tíður gestur. Eru þær mér því harla kær-
ar. Jafnframt tel ég mér gæfu og menningarlegan gróða
að því að hafa kynnzt og átt að vinum marga frum-
herjanna, karla og konur, sem nú hafa goldið jarðlífinu
sína síðustu skuld, og hvílast, að loknu löngu og góðu
ævistarfi, í mold síns kæra fósturlands. Hins vegar fer
ágætlega á því, að landnáms þeirra sé, á þessum merkis-
tímamótum í sögu þess, getið að nokleru einmitt heima
á ættjörðinni, því að þar stóð vagga þeirra, við upp-
eldisáhrif frá henni höfðu þeir mótazt, og ætternisleg-
ar og menningarlegar rætur þeirra lágu þar djúpt í mold.
Dr. Rögnvaldur Pétursson, sem sjálfur var alinn upp
í einni íslenzku byggðinni í Norður-Dakota, lagði rétti-
lega áherzlu á hina ómetanlegu skuld landnemanna við
ísland í snjallri ræðu fyrir minni þess, sem hann hélt á
50 ára afmælishátíð landnáms Islendinga í Norður-Da-
kota að Mountain 1. júlí 1928. Hann vitnaði til hins
ágæta kvæðis Stephans G. Stephanssonar, sem skáldið
orti eftir ræðismanninn franska og íslandsvininn, André
Courmont, þar sem hann lætur Courmont segja:
Mér á ísland ekki neitt að þakka
ég því allt-----
Síðan bætir Stephan við frá sjálfum sér:
------við mig þú svona mæltir.
Og kinnar mínar báðar brugðu litum,
uppalnings þess, sem þegið hafði
af því sjálfur alla mína heilsu,
hæfileika sérhvern, skyn og skapgerð.
Dr. Rögnvaldur heldur því næst áfram ræðu sinni á
þessa leið:
„Ætli að flestir verði eigi tilneyddir að segja slíkt hið
sama, þó hæfileika, skyn og skapgerð hafi eigi að telja,
til jafns við skáldið. Frá íslandi hafa þeir þegið hæfileika
sérhvern, skyn og skapgerð og annað er þeirra er, til
hvaða nota sem þeim það kann að verða, sem nokkuð
er annað mál. Gjöfina er eigi að saka þó viðtakandi
loinni eigi að virða hana. Gullkamburinn er meira virði
en fjórar skónálar, þó þau skipti væri eitt sinn gjörð.“
Út frá reynslu sinni í íslenzku landnámsbyggðinni,
þar sem hann hafði aðizt upp frá æskuárum og frarn á
fullorðinsár, lýsir dr. Rögnvaldur síðan á áhrifamikinn
hátt djúpstæðum og víðtækum íslenzkum áhrifum á líf
landnemanna og hugsunarhátt:
„Vér minnumst þess öll, er til fyrri áranna munum,
að það var íslenzk þrautseigja er yfirsteig örðugleika
frumbýlingsáranna, íslenzk iðjusemi sem varnaði bjarg-
þrotum, íslenzk handavinna, er klæddi börn og full-
orðna, íslenzk hagvirkni, er hlóð bæjarveggina og refti
yfir brún af brún, íslenzkir völundar, er smíðuðu allt,
er hafa þurfti til heimilisnota, íslenzkar sögur, er breyttu
hreysunum í hallir, kenndu börnum og unglingum að
umgangast tigna menn, luku upp fyrir þeim heiminum
sem bók, léðu þeim vængi kveldroðans, svo þau gátu
kosið sér hvern þann leikvöll, er þau vildu, — lengra úti
í óvissunni og auðninni, í landi allra leyndardóma, eða
niður með sjónum, þar sem hinum fornu konungum
ævintýranna verður reikað, er þeir ekki geta sofið. Það
var íslenzk umhyggja, er vitjaði þeirra er einangraðir
voru og einmana, miðlaði þeim, er fyrir missi urðu eða
heilsubresti. Það var íslenzkt skaplyndi, er varðist um-
skiptings áhrifum hversdags erfiðisins, með því að gjöra
sér einatt gaman úr vanhöldum og vitleysu, slyppni og
hrakförum sjálfra sín og annarra. Það voru íslenzk spak-
Heima er bezt 249