Heima er bezt - 01.07.1965, Side 14

SIGURÐUR VILHJÁLMSSON, HÁNEFSSTÖÐUM:
Snorri Sturl
uson
Sturla Þórðarson í Hvammi (Hvamms-Sturla)
var meðal þeirra höfðingja sem settu svip sinn
á aldarfarið um og eftir miðja tólftu öld. Móðir
Þórðar Gilssonar föður Sturlu var Þórdís, móð-
ir Þórdísar var Þorkatla dóttir Halldórs Snorrasonar
goða. Snorri goði var meðal sérkennilegustu höfðingja
á söguöld, slunginn og viðsjáll gáfumaður en vinur
\ ina sinna. Það féll í hlut Sturlu að fara með mannafor-
ráð Snorra goða, Snorrungagoðorð. Kona Hvamms-
Sturlu var Guðný Böðvarsdóttir Þórðarsonar. Áður
hafði Sturla átt Ingibjörgu Þorgeirsdóttur Hallssonar.
Hún var systir Ara föður Guðmundar biskups góða.
Þar áður hafði Sturla átt börn með Álöfu nokkurri Vil-
hjálmsdóttur. Þau Sturla og Guðný áttu þrjá syni Þórð,
Sighvat og Snorra, sem hér skal nokkuð fjallað um.
Dætur þeirra voru Helga og Vigdís.
Sturla dó 1183 og var þá 67 ára og því fæddur um
1116. Þá var Þórður 18 vetra fæddur um 1165, Sighvat-
ur var þá 13 vetra fæddur um 1170 en Snorri var 5 vetra
fæddur 1178 eða 1179 eins og Flateyjarannáll telur.
Sturla átti í málaferlum við Pál prest Sölvason í Reyk-
holti á árunum frá 1178 til 1181 að Jón Loftsson gerði
um mál þeirra. Að loknum þessum málum bauð Jón
Sturlu að taka Snorra til fósturs. Það hefur Jón gert til
þess að milda úrskurð þann er hann kvað upp í málinu,
sem var fjarri því sem Sturla vildi hafa, en metnaði hans
var þó fullnægt með tilboði Jóns um barnsfóstrið.
Haustið 1181 fór svo Sturla suður í Odda með Snorra
sem var tveggja ára eða nýkominn á þriðja ár. í Odda
fékk Sturla ágætar viðtökur og leysti Jón hann út með
virðulegum gjöfum.
Föðurafi Jóns var Sæmundur fróði en móðurafi hans
var Magnús Noregskonungur berfættur. Þóra móðir
Jóns var óskilgetin. Eins og kunnugt er stundaði Sæ-
mundur fróði nám suður í Evrópu aðallega í Frakk-
landi.
Erfitt er nú að gera sér grein fyrir hvernig umhorfs
var á Oddaheimilinu, en óhætt mun að fullyrða að það
hefur verið hið virðulegasta. Loftur faðir Jóns var prest-
ur og Sæmundur afi hans einnig og fræðaþulur og skáld.
Eins og alkunnugt er var Oddi á þessum tímum hið
ágætasta menntasetur og þar hefur verið bókakostur
nægur. Börn Jóns hafa verið miklu eldri en Snorri. Börn
þau sem hann átti með Halldóru konu sinni voru Sæ-
mundur, sem hélt Odda að Jóni látnum og Solveig kona
Guðmundar Gríss á Þingvöllum. Auk þess átti Jón
Loftsson fjölda barna með öðrum konum þar á meðal
Pál biskup í Skálholti. Það er ekki að efa að Oddaverjar
hafa fundið allmjög til sín og hefur Snorri sjálfsagt orð-
ið þess var þegar hann þroskaðist. Jón Loftsson dó síð-
ari hluta árs 1197 og hefur Snorri þá verið 18 ára. Snorri
hefur því notið handleiðslu Jóns öll sín uppvaxtarár og
notið þeirrar beztu menntunar og siðfágunar sem völ
var á hér á landi. Eftir lát Jóns dvaldi Snorri áfram í
Odda hjá Sæmundi Jónssyni.
Sæmundur fróði mun hafa samið ýmis rit, kunnugt er
um ágrip af sögum Noregskonunga og var það samið
á latínu. Seinni tíma menn hafa eignað honum Eddu þá,
sem við hann er kennd. Ekkert rit hans hefir geymzt.
Það er því engin tilviljun að Snorri leggur fyrir
sig bókmenntastarfsemi. Hann lifir og hrærist í heimi
bókmennta og fræða á uppvaxtarárum sínum. Þórður
bróðir Snorra og Sæmundur í Odda báðu Herdísar dótt-
ur Bersa auðga á Borg Vermundarsonar handa Snorra
sem þá var eignalaus. Snorri var þá um tvítugt. Guðný
móðir hans lagði honum til Hvamm til kvonfangsins og
fór brúðkaupið fram þar 1199. Ætlunin var að Snorri
settist að í Hvammi og hefði félagsbú við móður sína.
Af því varð þó ekki og fóru brúðhjónin suður í Odda
og dvöldu þar hjá Sæmundi fyrst um sinn. Bersi á Borg
lézt 1202 og tók Snorri þar viðými að honum látnum
og auðæfum hans, en þau voru talin átta hundruð
hundraða. Snorri flytzt svo að Borg með konu sína vor-
ið 1203. Snorri og Herdís áttu tvö börn, sem komust á
legg. Hallberu, sem var elzt barna Snorra og Jón murt
fæddan 1203 eða 1204.
Samkvæmt því sem Sturlu Þórðarsyni segist frá var
Þórður faðir hans ekki við eina fjöl felldur í kvenna-
málum. Hann skildi við Helgu Aradóttur konu sína og
„tók til sín Hróðnýju Þórðardóttur er átti Bersi Her-
mundarson ok helst þeirra vinátta lengi.“ Eftir orðalag-
inu á þessari klausu er helzt að sjá að Hróðný hafi yfir-
gefið Bersa og farið til Þórðar. Það þarf þó ekki að
vera. Hún gat hafa verið ekkja þegar Þórður tók hana
að sér.
Snorri virðist ekki hafa unað sér á Borg, 1206 náði
250 Heitna er bezt