Heima er bezt - 01.08.1965, Blaðsíða 15

stýra var hún áfram til ársloka 1923. Var þá Helgi
kvæntur og tók kona hans, Andrea Jónsdóttir, þá við
bústjóm.
Helga var trúkona mikil og hélt uppi húslestrum,
minnsta kosti yfir föstutímann, meðan hún hafði heim-
ilisforstöðu á hendi. Las hún jafnan sjálf. Hún var frá-
bær lesari, rómurinn mikill og skær og flutningurinn
með ágætum. Þykist ég ekki hafa heyrt nokkurn lesa
betur Passíusálma. Kvæðakona var hún einnig ágæt, en
aldrei heyrði ég hana kveða.
Guðstraust Helgu og óbifanleg trú á guðlega forsjón
mun hafa verið hennar meginstyrkur, jafnan þegar á
móti blés og að þrengdi. Vil ég setja hér eina litla frá-
sögn frá vinnukonuárum hennar, sem lítið dæmi upp á
þetta:
Eitt árið sem Helga var á Sigurðarstöðum, grípur
hana mikil löngun til að heimsækja móður sína, sem þá
var einsetukona í Hrauntanga. Þetta var síðla sumars og
heyskap um það bil að ljúka. Fær hún til þess orlof og
er ferð hennar ráðin. Leggur hún af stað gangandi þvert
innyfir heiðar þær, sem liggja milli Sigurðarstaða og
Hrauntanga, en það eru Sléttuheiði og mestur hluti
Núpasveitarheiðar, mun vegalengd sú vera um 40 km.
Er það alger vegleysa, en torfærulaus. Þegar kemur inn
á Núpasveitarheiðina skellir yfir þreifandi þoku, er þar
hraun og eigi auðratað. Þykir nú Helgu tvísýna á að
hún muni finna Hrauntanga. Sezt hún niður á einn
hraunklettinn og biður guð að vísa sér veg, að hún megi
finna bæinn. Er hún hefur setið um stund, léttir þok-
unni svo, að hún getur áttað sig og nær Hrauntanga um
kvöldið. Dvaldist hún hjá móður sinni um vikutíma og
hjálpaði henni við heyhirðingu, sem henni mun hafa
komið vel.
Helga var ágætlega hagmælt og svo var einnig Kristín
móðir hennar. Set ég hér til gamans eina vísu Helgu.
Eitt sinn er Helga var á Sigurðarstöðum, var hún á
engjum með bóndanum og átti að raka á eftir honum.
Þetta var á mánudag og hafði bóndi riðið út daginn áð-
ur að hitta kunningjana og þá fengið sér helzt til mik-
ið í staupinu. Sögðu nú eftirköstin til sín, stóð hann
Iöngum um daginn, studdist fram á orfið og hafðist
ekki að. Gengur þá Helga eitt sinn til hans og les yfir
honum vísu þessa:
Þinn er fjandi þungur haus
þundur handarjaka,
ég má standa iðjulaus,
ekki grand að raka.
Dagbók hélt Helga um mörg ár. Móðir mín, sem oft
var nætursakir í Leirhöfn og svaf þá gjarna í sama her-
bergi og Helga, sagði mér að hún hefði tekið bókina
og pennann þegar hún var háttuð á kvöldin og skráð
viðburði dagsins og það annað sem henni þótti tíðind-
um sæta. Hefur hún þó vafalaust verið orðin þreytt að
loknu sínu umfangsmikla dagsverki og hefði víst flest-
um fundizt lítill tími til skrifta. Sýnir þetta áhuga henn-
ar og skilning á því að færa í letur viðburði líðandi
stundar, svo verða mætti til fróðleiks er tímar liðu. Var
hún í þessu sem mörgu öðru óvenjuleg, því mjög var
þá fátítt að menn héldu dagbækur.
Helga var mjög bráðger, og kom snemma í ljós hjá
henni óvenjuleg greind. Fimm ára gömul lás hún Jóns-
bókarlestur og sjö ára gömul hafði hún lært fingrarím,
er það þó allflókið og voru þeir jafnan fáir er það
kunnu. Þegar hún var á Brekku, var þar heimiliskenn-
ari, Benedikt Björnsson frá Víkingavatni, og fékk hún
hjá honum tilsögn í dönsku. Varð hún svo fær í henni
að hún íslenzkaði danskar bækur jafnharðan sem hún
las, og fipaðist ekki. Þá var hún mjög vel að sér í ís-
lenzkum fræðum, einkum ættfræði og fornbókmennt-
um, kunni t. d. alla kaflana í Heimskringlu utanað. Þá
mun hún og hafa kunnað góð skil á rímum og öðrum
kveðskap, enda sjálf ágætlega hagmælt, svo sem áður er
getið. Um atburði síðari tíma var hún og mjög fróð,
bæði þá sem gerzt höfðu í hennar minni og þá sem hún
hafði heyrt frásögur af, eftirtekt hennar hafði verið vel
vakandi og minnið var trútt. Hún var ræðin er hún
liafði tíma til og kom þá jafnan í ljós greind hennar og
fróðleikur. Frásögn hennar var ljós og þannig að efn-
ið naut sín vel, kunni hún jafnt að segja frá kímilegum
atburðum sem sorglegum. I viðræðum við unglinga dró
hún fram, oft að gefnu tilefni, ýmsar dæmisögur og
lærdóm, sem þeim mátti vera gott að heyra.
Helga mun hafa verið í meðallagi há, en svaraði sér
vel. Bjart var yfir svipnum og lýsti hann gáfum og göf-
ugum huga. Ekki minnist ég að hafa séð fegurri augu
en hennar, þau ljómuðu eins og af innri birtu. Aldrei
vissi ég til að hún tapaði stillingu sinni eða brygði skapi.
Ollum, sem kynntust henni hlýtur að verða hún ógleym-
anleg fyrir göfugmennsku, greind, fróðleik og óvenju
heilsteypta skapgerð.
Eftir því sem ég veit bezt, mun Helga lengstum hafa
verið heilsuhraust. En árið 1930 fær hún slag og varð
máttlaus annar handleecmrinn. Lá hún rúmföst um vet-
OO
urinn, en komst á fætur aftur með vorinu. En um sum-
arið fær hún slag í annað sinn, og var þá skammt til
ferðaloka. Hún andaðist 28. ágúst, eftir þriggja vikna
legu. Blessuð sé minning hennar!
Synir Helgu og Kristjáns voru þessir:
1. Jóhann, fæddur 26. maí 1884. Lagði stund á ætt-
fræði. Kvæntur Petru Sigríði Jónsdóttur. Eignuðust tvö
börn, dreng og stúlku er hétu Egill og Helga. Dó 12.
nóv. 1918 úr spönsku veikinni.
2. Kristinn, fæddur 17. ágúst 1885, bóndi á hluta úr
Leirhöfn, járnsmiður og uppfinningamaður. Keypti ný-
býli Sæmundar bróður síns, er hann fluttist burt og gaf
Heima er bezt 287