Heima er bezt - 01.05.1968, Side 15

kona. Leið nú sumarið og ekkert bar til tíðinda, er
snerti hag Soffíu Jónsdóttur. Um haustið varð Soffía
léttari og ól sveinbarn þar á Kotá þann 28. nóvember
1869. Sveininn lét hún heita Albert. Um veturinn var
hún á Kotá hjá þeim Jóhannesi og Rannveigu og reynd-
ust þau henni vel, eins og væri hún systir þeirra. Næsta
ár á eftir taldist hún húskona á Rangárvöllum í Krækl-
ingahlíð. Næstu árin vann hún hjá bændurn í Hlíðinni
að ýmsum störfum, sumar og vetur, en var þó mjög
viðurloða hjá vinum sínum á Kotá. Með snapavinnu og
sífelldum erli stað úr stað hafði hún ofanaf fyrir sér og
syni sínum.
Ekki búnaðist þeim vel Kotárhjónum, og hættu því
búskap þar vorið 1869 og fluttu aftur fram í Saurbæj-
arhrepp. Skildu þá með öllu leiðir þeirra hjóna og Soffíu
Jónsdóttur. Nú var Albert Kristjánsson orðinn fjögurra
ára, hraustur og tápmikill eftir aldri, en nú orðinn föð-
urlaus. Móðir hans hafði lagt fram alla krafta sína og
umönnun til að forða því að hann liði nokkurn skort.
Sjálf var hún svo örsnauð að tæplega átti hún fötin ut-
an á sig.
Soffonías Jónsson, bróðir Soffíu Jónsdóttur, var
fæddur í Krókárgerði 12. okt. 1831. Þegar Jón faðir
hans bjó á Hraunshöfða, léði hann Soffonías 1843 sem
léttadreng út í Svarfaðardal. Þá var Soffonías 12 ára.
Hann ílentist í dalnum, og vitjaði ekki síðan ættstöðv-
anna. Hann gerðist snemma sjómaður og varð loks skip-
stjóri á hákarlaskipi. Hann kvæntist 1859 heimasætunni
á Grund í Svarfaðardal, Soffíu Björnsdóttur bónda þar,
Björnssonar. Þau bjuggu nokkur ár í dalnum eða voru
í húsmennsku, þar til 1869 að Soffonías fékk ábúð á
Bakka í Tjarnarsókn. Jafnframt búskapnum stundaði
hann hákarlaveiðar. Árið 1875 var hann skipstjóri á há-
karlaskipinu „Hreggviður“. í maímánuði það ár hreppti
skipið aftaka illviður, og fórst í þeim garði með allri
áhöfn.
Sennilega hefur Soffonías Jónsson haft einhverjar
spurnir af högum Soffíu systur sinnar, og viljað rétta
henni hjálparhönd, þó eftir því muni ekki hafa verið
leitað. En nú þegar hann hóf búskap á Bakka, hefur
hann kannski vantað vinnukraft, og þá beðið systur sína
að koma til sín. Annars eru ekki til neinar öruggar heim-
ildir fyrir atvikum þessarar ráðabreytni. En víst er, að
vegna tilhlutunar Soffoníasar, ákvað Soffía að flytja út
í Svarfaðardal til bróður síns á Bakka vorið 1869. Und-
anfarin ár hafði hún hafzt við í Kræklingahlíðinni.
Snemma þetta vor var Soffonías kominn á haf út í
hákarlalegu, en hafði láðst, áður en hann fór, að gera
ráðstöfun um flutning Soffíu út í Svarfaðardalinn. Hún
átti engan að í Kræklingahlíðinni, sem hún gæti leitað
til um aðstoð við ferðina úteftir. Og svo var hún blá-
snauð, að hún hafði engin ráð til að fá léðan hest og
fylgdarmann út í dalinn. En þetta lét hún ekki aftra sér,
heldur ákvað að fara gangandi.
Morgun einn síðla maímánaðar hóf hún svo göngu
sína. Hún bar Albert son sinn á bakinu ásamt fatapoka
sínum, sem ekki var fyrirferðarmikill. Er hún hafði
gengið lengi dags án þess að matast annars en lítils nest-
isbita, kom hún að bæ einum og bað að gefa sér og
barninu mjólk að drekka. Húsbóndinn á bænum varð
fyrir svörum, og kvað sér lítast svo á hana að hún mundi
ekki þurfa að sníkja sér út mat, svo væri hún bústin að
sjá og rjóð í vöngum. Ekki hafði Soffía skap til að. kné-
krjúpa bónda þessum um aðstoð né skýra honum frá
ástæðum sínum, og hélt áfram ferð sinni við svo búið.
Ekki eru kunnar aðrar sagnir af ferð Soffíu út í Svarf-
aðardalinn, en heilu og höldnu komst hún að Bakka og
settist þar að með Albert son sinn, vistráðin vinnukona
til næsta vors, hjá Soffoníasi bróður sínum og konu
hans.
í Ytra-Garðshorni í Svarfaðardal hafði þrjú síðast-
liðin ár búið ógiftur bóndi að nafni Hallgrímur Jóns-
son, f. á Dæli í Skíðadal 12. júní 1826. Foreldrar hans
voru Jón Sigurðsson og Kristín Þórðardóttir, sem þá
bjuggu í Dæli og síðar Tjamargarðshorni. Hallgrímur
Jónsson var hæglátur í fasi, drengskaparmaður og frem-
ur heilsuveill jafnan. Vorið 1870 tók hann ábúð á Hálsi
í Svarfaðardal. Réðist Soffía Jónsdóttir ráðskona til
hans. Hugði hún að með því hefði hún frjálsari hendur
en í vinnumennsku, og gæti betur sinnt um drenginn
sinn. Innanhússstörfin á búi Hallgríms rækti hún af mik-
illi stjórnsemi, hagsýni og dugnaði svo að athygli vakti
hjá nágrönnum hennar. Eftir rúmlega eins árs ábúð á
Hálsi giftust þau Hallgrímur og Soffía í september
1871. Var hann þá 46 ára og hún 37 ára. Þau eignuðust
son, sem fæddur var 30. júlí 1871, og skírður Jón.
Vöknuðu nú vonir Soffíu um að lífsferill hennar væri
kominn í sæmilega trygga höfn, eftir margra ára hrakn-
ing og umkomuleysi. Kannski væri nú að rætast nokk-
urt brot af glæstu hjúskapardraumunum, sem fæddust
í huga hennar fyrir sjö árum síðan, en aldrei urðu að
veruleika. En einnig þessar nýfæddu vonir og framtíð-
ardraumar báru dauðan í skauti sínu og áttu yfir sér
þann dóm að bíða skipbrot og frjósa í hel á hjarni ör-
laga hennar. Eftir aðeins nokkurra mánaða hjúskap and-
aðist Hallgrímur Jónsson, 6. janúar 1872. Var banamein
hans talið „brjóstveiki“. Stóð þá Soffía uppi ein og ó-
studd með tvo unga syni sína, Albert 6 ára og Jón á
fyrsta ári, en efni lítil. Einstæðingsskap og örðugleikum
hafði hún áður kynnzt allvel án þess þó að andlegt þrek
hennar eða vilji hefði bugazt. En nú reyndi meir á það
en nokkru sinni fyrr, það sem efst og ríkast var í hug
hennar nú, var umhyggjan fyrir föðurlausu drengjun-
um hennar. Það var fastur ásetningur hennar og vilji
að hvorugan son sinn skyldi hún láta frá sér fara. Móð-
urhendi sinni ætlaði hún að halda yfir drengjunum sín-
um, þeim til verndar, meðan nokkrir möguleikar væri
til og orkan entist. Um þetta vandamál hefur Soffía ef-
laust brotið heilann marga andvökunótt. Til þess að ósk-
um hennar gæti orðið fullnægt virtist henni helzta, og
raunar eina úrræðið vera, að halda búskapnum áfram
með einhverjum ráðum. Annars lá ekkert fyrir annað
en húsmennska og hrakningur eða þá vinnumennska.
En af báðum þessum leiðum hafði hún öðlazt bitra
Heima er bezt 159