Heima er bezt - 01.11.1971, Síða 8

HOLMSTEINN HELGASON, RAUFARHOFN:
Æsk
uminning
Veturinn 1901 til 1902 var snjóþungur, a. m. k.
hér á Norð-Austurlandi, sérstaklega síðari hluti
hans, og svo vorið. Þá voru alger jarðbönn frá
miðvetri og fram um miðjan maímánuð, að
hnjótar fóru að koma upp meðfram sjávarströndum af
sólbráð, ef eitthvað greiddi til í lofti.
Hitastig var mjög lágt, og oftast neðan við frost-
mark á nóttum. — Hafísinn kom að ströndum lands-
ins er leið á vetur, og fyllti hvern fjörð og hverja vík,
frá Breiðafirði norður og austur um land, allt suður
um að Skaftárós, að fréttir hermdu, og vék ekki frá
landinu fyrr en seint í maímánuði hér við Norð-austur-
ströndina, og sjálfsagt síðar, norðan- og vestanlands.
Mér er margt minnisstætt frá þessu vori, sem sumt
verður í frásögu fært hér á eftir, og eitt af því var það
ógrynni af rjúpu, sem safnaðist að sjávarströndinni á
Einmánuði og fram um og yfir sumarmál. Það var allt
morandi af rjúpu hvar sem litið var, svo ég hef aldrei
fyrr né síðar séð annað eins, og hef ég þó oft á ævinni
séð mikið af þeim fugli, sérstaklega til fjalla og heiða á
haustin. Þær trítluðu eftir fönnunum í breiðum, sem
ekki sá út yfir, óteljandi þúsundir og sjálfsagt milljónir,
hvar sem gengið var, og væri moði eða salla fleygt út
frá peningshúsum var óðara komin á það hrúga af rjúp-
um og flugu varla upp þótt menn gengju hjá, heldur
aðeins trítluðu frá á meðan, svo gæfar voru þær. Snjó-
tittlingarnir komust ekki að þessu æti, og var þó nokk-
uð af þeim, svo sem títt er í harðindum.
Foreldrar mínir bjuggu þá á hálflendunni í Gunnólfs-
vík, sem er nyrsta bújörð í Norður-Múlasýslu, og jafn-
framt í Skeggjastaðahreppi, og nú í eyði. Ég var 9 ára
þetta vor, þann 5. maí, og var farinn að hjálpa ögn til
við bústörfin, hafði t. d. sumarið áður setið kvíaær en
þá með öðru ungmenni, og smalað ánum oft á kvöldin
eftir að hætt var að sitja þær. Og svo hafði faðir minn
líka smíðað mér lítið orf og ljá sumarið 1901, svo ég
gæti í frístundum frá ærgæzlunni, borið mig til eins
og hinir karlmennirnir, en eftirtekjan af mínum slætti,
held ég, að hafi orðið fremur rýr það sumarið, en meiri
síðar.
Þetta vor leit ég fyrsta sinn hafísinn, „Landsins forna
fjanda“, en mér fannst hann ekkert ljótur. Við höfðum
áður búið á landjörð, nokkuð langt frá sjónum. Eftir
að ísinn fyllti fjörðinn var ég ásamt vinnukonu, sem
var hjá okkur, látinn standa yfir fénu stund úr degi
í fjörunni, því það gat náð í þarablöð á milli jakanna
með fjörunni og eitthvert snap á flúðum, og allt er hey
í harðindum, en við þurftum að vera vel á verði, að
kindurnar træðu sér ekki á milli jakanna og sætu þar
fastar eða færu á bak við jaka og kæmust ekki til baka.
Við vorum því alltaf að telja af og til. Stundum stukku
gemlingar upp á jaka og niður af honum hinumegin,
og varð þá stundum að sækja þá og lyfta þeim upp á
jakann aftur og yfir. Urðum við stundum að leita milli
jakanna ef vantaði, en ævinlega fundum við allt að
lokum. Það var nýstárleg og stórfengleg sjón að líta.
yfir fjörðinn þakinn af hafísnum, þar sem áður hafði
verið sjór, var nú aðeins yfir hvíta breiðu að líta, með
óteljandi mishæðum, sums staðar eins og tumum á
húsum, sem ég hafði séð á myndum, og svo jakamir í
fjörunni, sem sá í hliðina á, sem voru ljósgrænir að lit.
Allt fannst mér þetta svo sérkennilegt og raunar fag-
urt í öllum sínum hrikaleik. Ég hef oft hugsað um það
síðar, eftir að ég fór að ferðast með flugvélum um loft-
in blá, þegar flogið hefir verið ofar skýjum, undir heið-
um himni með skýjaþokuna fyrir neðan sig, hvað þetta
þokuhaf, með öllum sínum hnyklum og ójöfnum, sem
sólin skín á frá heiðum himni, getur verið líkt og að
líta yfir firði og flóa fulla af hafís, frá einhverri sjónar-
hæð á landi.
En hafísinn og harðindin þetta vor báru með sér
marga erfiðleika, svo sem jafnan hefir verið hér á
Ritgeréasamkeppni „Heima er bezt - 3. verðlaun
388 Heima er bezt