Heima er bezt - 01.11.1971, Síða 23

reynsluskóli þjóðarinnar í nýjum vinnubrögðum.
Hann leggur til, að sjávarbændur verði styrktir til
að afia sér stærri skipa til fiskveiða á djúpmiðum
og flutninga með ströndum fram.
Skúla var fullljóst, að með þessum framfaratil-
lögum heggur hann nærri hagsmunum þeirra
dönsku kaupmanna, sem einokun höfðu til verzl-
unar hér á landi, barátta væri því framanundan og
vmsum vopnum beitt og bezt væri því að vera við
öllu búinn. Hann snýr því máli sínu beint til kon-
ungs og óskar eftir vernd hans og stuðningi þessum
nýju iðnaðarstofnunum til handa. Ennfremur beið-
ist hann þess, að allir peningar, hlutabréf og ann-
að, sem í þeim standi, verði undanskilið lögtaki,
rekstur þeirra verði ekki stöðvaður, hvað svo sem
eigandi hefði gert fyrir sér, að undanskildu broti
gegn konungi sjálfum. Hann fer og fram á, að
konungur styrki þetta nýja fyrirtæki með 6000
rd. og leggi því til jarðirnar Reykjavík, Effersey
og Hvaleyri. Og Skúli er ekki á þeim buxunum
að re^na neina lempni gagnvart hinum erlendu
kaupmönnum, því hann fer beinlínis fram á, að
brotin verði á þeim lög og samningar, með því að
fara fram á þá undanþágu, að allar afurðir þessara
nýju fyrirtækja verði undanskildar hinni almennu
verðlagsskrá, einokunarkaupmönnum skyldi þó
heimilt að kaupa vörurnar, ef samkomulag næðist
um verð. Að öðrum kosti sé stofnununum heimilt
að selja þær öðrum, sem betur bjóði og flytja vör-
urnar á erlendan markað með eigin skipum.
Hér var ekki farið frarn á lítið, enda skildu hinir
erlendu kaupmenn það snemma, að með þessu
brambolti Skúla og fylgismanna hans var þeim
verzlunarháttum, sem þeir höfðu vanizt á íslandi
hátt á aðra öld, stefnt í bráðan voða. Þeir reyndu
því að kæfa þessar stofnanir í fæðingunni, eða
a. m. k. eins fljótt og verða mátti.
Konungur og ríkisstjórn tóku vel í tillögur Skúla
og veittu honum jafnvel meira en hann fór fram á.
Hlutafélaginu var veittur 10.000 rd. styrkur auk
ofannefndra jarða.
Nú var hafizt handa um framkvæmdir. Keyptar
voru tvær fiskiduggur, önnur 34 smálestir, hin 32.
Þá voru keypt áhöld til ullarverksmiðjunnar, viður
til húsagerðar, ráðinn erlendur forstöðumaður til
að sjá um ullariðnaðinn, tveir tunnusmiðir, húsa-
smiður og sútari. Loks voru svo ráðnir til Islands-
ferðar (til lengri dvalar hér) nokkrir danskir og
norskir bændur, er kenna skyldu íslenzkum ný-
tízkulegri aðferðir í búnaði, fyrst og fremst sauð-
f járræktinni, sem auðvitað var undirstaða hins nýja
ullariðnaðar.
Sumarið 1752 kemur svo Skúli með duggur sínar
til Reykjavíkur, hlaðnar varningi til framkvæmd-
anna. Reykjavík var á þessum tíma bara jörð, ekki
bær eða fjölbýlisbyggð eins og hún er núna. Þar
voru því engin hús, sem hægt var að nota til svo
rismikillar starfsemi, heldur varð að reisa þau öll
frá grunni. Fyrst var byrjað á því að reisa verk-
smiðjuhús fyrir færaspuna, en síðan risu þau hvert
af öðru: íbúðarhús forstjóra, dúkvefnaðarhús,
spunahús, sútarahús, beykisbúð, smíðahús og alls
konar gei’mslur fyrir afurðir og annað, sem nauð-
synlegt var rekstrinum. Þá þurfti að sjá hinum er-
lendu mönnum fyrir húsaskjóli og koma fiskidugg-
unum út til fiskveiða. í Krísuvík var reist brenni-
steinsverksmiðja, upp við Elliðaár þófaramylna og
seinna litunarstöð. Saltsuða var höfð á orði en
ekkert varð af. Húsagerð fyrir iðnaðarstofnanirnar
mun að mestu hafa verið lokið um 1754, og nafnið
sem þær gengu undir var: Innréttingarnar.
Driffjöðrin í öllum þessum framkvæmdum var
Skúli, og svo bættist fljótlega á hann allt bókhald
og reikningshald stofnananna. Hann hefur því