Heima er bezt - 01.04.1975, Síða 35

Bergsveinn Skúlason: Útskæfur.
Rvík 1974. Leiftur h.f.
Þetta mun vera 9. bók höfundar, og fjalla þær aliar að mestu eða
öllu leyti um Breiðafjörð og næsta nágrenni, lífið þar, þjóðtrú og
þjóðsiði. Hefir hann þar sýnt sveit sinni óvenjulega ræktarsemi,
og lag fram gagnmerkan skerf til íslenskrar menningarsögu, ekki
síst um margt það, er að sjómennsku lýtur og hinu sérkennilega
lífi eyjamanna, sem hvergi átti sinn líka annars staðar á landinu,
en byggð er þar nú að hverfa úr sögunni. Margt smátt er tínt til, og
ýmsar frásagnir líkar hver annarri, en Bergsveinn segir vel frá á
hreinu alþýðumáli. í þessari bók þykir mér skemmtilegastur
þátturinn: Öllu gamni fylgir nokkur alvara, og þá einkum þeir
kaflar, sem fjalla um leiki barnanna í Evjum. Eins og geta má
nærri, drógu leikirnir dám af lífi og lífsbaráttu fullorðna fólks-
ins, og urðu því um margt frábrugðnir því, sem annars staðar
gerðist, en höf. segir svo nákvæmlega og lifandi frá, að lesandinn
er fyrr en varir kominn með í leikinn á tjörnum og vogum með
skip og skeljar. Margvíslegur fróðleikur er í þættinum Eyjasund.
Ef mörg liéröð ættu sagnaritara á borð við Bergsvein, væri margt
dregið í land, sem nú er annaðhvort glatað eða er að hverfa í
glatkistuna, og vér ættum efni í merkilegan þátt menningarsögu
vorrar á liðinni öld, eða liðnum öldum. En því miður eru þeir
alltof fáir.
Endimörk vaxtarins.
Rvík 1974. Menningarsjóður og Þjóðvinafélagið.
Þetta er ein af þeim bókum, sem sprottin er upp af störfum hinna
svonefndu Rómarsamtaka, og hafa margir að henni unnið. En
samtök þessi hafa fjallað um hin margbrotnu vandamál, svo sem
mengun, offjölgun fólks og eyðingu hráefna og alt sem þessu
fylgir. Málið er rakið eftir vísindalegum athugunum og skýrt með
ótal línuritum. Niðurstaðan er sú, að allt stefni að hruni og eyð-
Klippið hér
ingu mannkynsins, sé ekki spyrnt við fótum í tíma, og að sá tími
sé þegar kominn. Einkum er sýnt fram á, hvernig einstakar ráð-
stafanir hljóti alltaf að mistakast enda þótt þær kunni að fresta
úrslitunum um nokkurn tíma. Þótt svo kunni að vera að ein-
hverjar veilur séu í tölvuspánum, er þess ekki að dyljast að hætta
vofir yfir, og timi sé kominn til að allar þjóðir geri sér hana ljósa
og taki höndum saman um að sporna við henni. En eins og háttað
er stjórnmálaástandi í heiminum, eru líkurnar harðla litlar á því,
að um alheimssamtök geti orðið að ræða, jafnvel þótt vilji væri
fyrir hendi. Bók þessi vekur til umhugsunar, en því miður er fram-
setning hennar svo þunglamaleg og efnið tormelt, að ég óttast að
svo kunni að fara að fáir lesi hana til enda og sér til gagns. Er
slíkt illa farið, því að bókin er merkileg.
Sigurður Sveinbjömsson frá Bjameyjum:
Bjart er um Breiðafjörð.
Rvík 1974. Leiftur h.f.
Annar Breiðfirðingur rekur hér minningar sínar. Ekki eru þær
jafn fjölþættar og frásagnir Bergsveins, enda að miklu leyti bar-
áttusaga höfundar sjálfs, ásamt lýsingu og sögubroti Bjarneyja. En
glögg verður myndin af hinni hörðu lífsbaráttu Eyjamanna, og
raunar verður þar fyllilega ljóst, hvers vegna þessi byggð, sem
einu sinni var meðal hinna blómlegustu á landinu, lagðist smám
saman í eyði. Hún krafðist beinlínis meira af fólkinu, en nú-
timinn telur hæfilegt, og fiskurinn lagðist frá. En þegar vér skoð-
um þetta ofan í kjölinn, er saga Sveinbjarnar öðrum þræði harm-
saga eyjabyggðarinnar. Höfundur rekur allmargt af draumum sin-
um og öðrum dulrænum fyrirbrigðum, sem er góður viðauki við
þann grúa sagna, sem fyrir er, en þær eru efniviður, sem oss
vantar sálfræðing með nútíma þekkingu sálfræðinnar til að
vinna úr, og er tími til kominn að slíkt verði gert. Margar athug-
anir eru þar um dýr og hætti þeirra svo og átthagafræði, sem ber
athyglisgáfu höfundar gott vitni. St. Std.
Klippið hér
TÍMARITIÐ HEIMA ER BEZT
PÓSTHÓLF 558
AKUREYRI
Heima er bezt
147