Heima er bezt - 01.04.1978, Blaðsíða 12

laginu líkt og hrákadallamir. í hann var hundunum
skammtað ríflega á málum, auk þess sem oft hrökk í hann
spónn eða biti milli mála. Báru hundarnir þess merki, að
ekki væri við þá sparað, því með aldri urðu þeir harðla
þungfærir vegna fitu, likari í vexti aligrísum en fjárhund-
um.
Inn af kompunni var búrið. Þar var að hurðarbaki
vestan dyra lítið fast borð, sem skilvindan stóð á, en undir
austurveggnum var fyrst búrkistan mikið ílát með loki. í
henni var geymt hitt og annað matarkyns, annars var hún
notuð fyrir sæti. Með öllum austurvegg inn frá kistunni og
inn í stafn var fastur bekkur, búrbekkurinn. Undir honum
voru tvær hillur. Hin neðri var litlu hærri en gólfið. Á
henni var mjólkurfötunum hvolft. Þær voru úr tré með
tréhöldum 4 eða 5 talsins, minnir mig að þær sömu entust
svo lengi sem ég var á Hlöðum. Einnig voru skyrkollurnar
látnar standa þar. Eitthvert fleira dót var þar að staðaldri,
en þar eins og annars staðar í búrinu og raunar í bænum
öllum átti hver hlutur sinn stað, og mátti ekki láta annað
þangað. Á efri hillunni voru grautarbakkarnir tveir,
gamlir mjólkurbakkar, var vatnsgrautur geymdur í þeim
og þeir fylltir við hverja grautargerð, sem mun hafa verið
á 3—4 daga fresti. Þar var einnig súrdeigsbakkinn.
Innarlega á búrbekknum stóð búrskápurinn, dálítill læst-
ur tréskápur, sem húsfreyjan hafði ein lykil að. í honum
var geymt sparileirtau og eitthvað fleira af borðbúnaði.
Þar var einnig sykur og fleira góðgæti, sem ekki var vert að
stæði á glámbekk. Á þilinu ofan við bekkinn var grind,
rekki, fyrir diska og efst í henni hilla fyrir bollapör. Undir
rekkinu stóðu hinsvegar skálarnar milli mála. Ætíð voru
þær í fastri röð, og innst gömul skát, sem aðeins var notuð
á engjar. Fremst á búrbekknum við kistuna stóð kaffi-
kvömin, var hún gömul, smíðuð af Danielsen á Lóni.
Eirskál, loklaus var fyrir baunirnar, var kvörnin orðin
slitin og seinlegt að mala í henni. Undir kaffikvörninni var
flatbrauðið geymt. Þegar búið var að baka og kökurnar
enn volgar, var þeim staflað og kvörnin höfð sem farg
ofan á þeim. Búrhnífunum var stungið milli bekkjar og
þils.
Fyrir miðjum suðurstafni var olíufat, sem slátur var
geymt í. Eitthvert fleira dót var þar, sem ég hefi gleymt.
Innst undir vesturhlið var stuttur búrbekkur, sem hús-
mennskukonur höfðu til afnota, ef þær voru einhverjar,
og geymdu þær ýmislegt dót undir honum í horninu.
Undir miðri vesturhlið stóð strokkurinn. Var gerð hola
fyrir hann í gólfið og hringur úr torfuhnaus utan um hann
til stuðnings. Á strokknum var sveif. Var rekin niður stoð
um 75 cm frá veggnum, í hana og vegginn var fest þverslá,
sem lék á völtum. Á henni voru tveir armar, sem mynduðu
nær rétt horn við hana. Annar armurinn var festur með
teini í endann á bullustönginni, en á hinum var handfang.
Með því að lyfta og fella sveifina, lyftist strokkbullan eða
féll, og var strokkurinn skekinn með þessum hætti. Var
það bæði léttara og fljótlegra en að halda um bullustöng-
ina. Hvergi annars staðar sá ég þenna útbúnað á strokk,
og ekki getur síra Jónas um hann í íslenskum þjóðháttum.
Vestur úr búrinu var gengið niður í kjallarann, sem var
120 Heima er bezt
undir stofunni. Hann var hlaðinn úr óhöggnu grjóti, en
sementi slett í holur. Nær allur var hann í jörð. Þar var
geymt skyr, slátur og kartöflur. Skyr og sláturílát voru
aðaltega olíuámur. Voru þær brenndar rækilega innan
áður en þær voru teknar til nota. Enn betri þóttu þó
vínámur, og kann að vera, að eitthvað hafi verið af þeim,
en íslenskur sár eða kerald var ekki til. Venjulega voru
skyrámurnar tvær, en sláturílátin munu hafa verið 5 eða 6.
Kartöflur voru geymdar í stórum kassa eða stíju, sem
klædd var innan með reiðingstorfi. Allur matur geymdist
mjög vel í kjallaranum enda var hiti þar tiltölulega jafn
allt árið og svalt á sumrum. Aldrei fraus þar á vetrum
nema frostaveturin 1918. Þá stórskemmdist bæði slátur og
kartöflur.
Innst í bænum var baðstofan, og lá gangur inn í hana úr
göngunum. í frambaðstofunni voru tvö rúm undir hvorri
hlið. Við gafla þeirra að framan voru sitt kofortið við
hvorn enda. Rúmin voru þannig gerð, að sjálf rúmstæðin,
gaflar og og lágir stokkar, voru fest í veggi og gólf, og því
aldrei hreyfð. I botnunum voru iausar fjalir, sem teknar
voru upp þegar gert var hreint. Að framan gekk skúffa inn
í rúmin, var hún dregin fram á nóttunni, en ýtt inn á
daginn. Framhlið hennar var var hinn eiginlegi rúm-
stokkur. Var hann nokkru hærri til endanna.
í göflunum voru stuðlar, nokkru hærri en rúmstokkurinn,
rúmmarar. Tveir sváfu í hverju rúmi að jafnaði. Rúm-
fatnaður var líkur í öllum rúmunum, í botninum var
heydýna, og var skipt um hey árlega. Einnig munu hafa
verið til hálm- og tréspónadýnur. Ofan á þeim var undir-
sæng með grófu fiðri í. Var á með ver úr boldangi. Þegar
sængur þessar tóku að eldast voru þær oft hnútóttar. Man
ég að sæng okkar vinnupiltanna var illa ræmd. Krafðist ég
þess, að innihald hennar væri kannað. Kom þá í ljós, að
verið hafði verið látið utan um annað innra ver, sem allt
var komið í göndul og hnúta. Var það tekið, og sængin góð
úr því. Rekkjuvoðir voru úr heimaunnu vaðmáli. Ofan á
voru stoppuð ullarteppi eða dúnsængur, og loks breiddar
heimaofnar ábreiður yfir allt saman. Voru þær marglitar
og í senn fallegar og og sterkar. Man ég eftir sömu
ábreiðunum öll þau ár, sem ég var heima, og sá lítið slit á
þeim. Má af því ráða styrkleika þeirra, því að rúmin
voru aðalsætin í baðstofunni, og alltaf sat fólk á þeim við
vinnu sína. Sumt af fólkinu átti sín eigin rúmföt. Ekki var
s'iður að nota rúmin til geymslu á smáhlutum. Þó munu
stúlkur stundum hafa stungið smáskjóðum með hnyklum
og öðru smádóti niður í rúmshom, svo og sokkaplöggum,
sem grípa þurfti til í snatri. Þá var smábandið venjulega
geymt undir sænginni, meðan á tóskapnum stóð áður en
það var afhent til þófs. Samt man ég eftir gamalli konu,
niðursetningi, sem geymdi alla sína muni, þar á meðal
lítinn kistil, í rúminu. Var hvorttveggja að gamla konan
var smávaxin og munirnir ekki margir.
Laus húsgögn í baðstofunni voru þessi: Borð, ómálað
fremur lítið, stóð það framan við rúmasamskeytin að
austanverðu. Skrifpúlt, sem Halldór átti, stóð undir gafl-
inum að innan, yfir því átti mamma lítinn bókaskáp, og
undir því átti ég kistil og lítið púlt. Þá voru þrír kollóttir