Heima er bezt - 01.05.1978, Side 12

Séð inn Fljótsdal (frá Brekku).
eyðileggingu, er unnið að þessu á.vissan hátt. Samt gefur
það vissa von, að margir eru farnir að gera sér grein fyrir
þessu og benda á leiðir til að forðast það.
Hvað um þjóðmálastefnuna með tilliti til náttúruverndar?,
Ég er nú ekki mikill pólitíkus, þó ég segi kunningjum
mínum stundum að ég sé alltaf að fást við pólitík. Ég geri
ekki mikinn mun á flokkum, finnst þeir allir vera keim-
líkir. Þeir virðast ekki enn hafa skilið það á hvaða tímum
við lifum, því þeir eru enn að staglast á svokölluðum
„framförum“, sem fyrir löngu er vitað að engar framfarir
eru, heldur oft það þveröfuga. Þetta er skiljanlegt með
gamla menn, sem lifðu umskiptin í þjóðfélaginu um
aldamótin, en óskiljanlegt að miðaldra menn og yngri
skuli enn hafa slíkar skoðanir. Það er grátbroslegt að sjá
„afrekaskrámar“ í flokksblöðunum og loforðin um nýjar
framkvæmdir: Það er meiri malbikun gatna, meiri skólar,
elliheimili, dagvistunarstofnanir o.s.frv., svo ekki sé nú
talað um sífellt hærra kaup, til að menn geti nú eytt sem
mestu í vitleysuna. Semsé: óbreytt stefna í öllum málum,
þrátt fyrir þá vitneskju sem menn hafa fengið um fánýti
þessara svokölluðu framfara, og jafnvel skaðsemi þeirra
fyrir manninn. Það er haldið áfram að skilja mennina
sundur, flokka þá niður á hinar og þessar stofnanir,
gamalmenni sér, börnin sér, unglingana sér, afglapana sér
og sjúklingana sér, hvert á sinni stofnun eða „heimili“,
þótt vitað sé að þessi stefna hafi fyrir löngu gengið sér til
húðar, og eigi verulegan þátt í þjóðfélagsvandamálunum.
Helzt virðast engir mega „ganga lausir“ nema þeir sem
eru svo „normal“ að það er nánast ekkert í þá varið.
„ Vísindin efla alla dáð“sagði Jónas, eru þau ekki lausnin á
vandanum?
Vísindin eru í sjálfu sér ágæt, en þau hafa sínar takmark-
anir, sem mörgum- ekki sízt vísindamönnum hættir til að
gleyma. Það er furðulegt hvað margir, jafnvel skynsamir
menn, geta trúað á vísindin. Menn geta haft hina ótrú-
legustu hluti fyrir satt, ef sagt er að þeir séu „vísindalega
sannaðir.“ Þannig eru vísindin eins konar vörumerki, en
því miður er það vörumerki oft léttvægt og stundum fals-
að. Vísindin geta nefnilega aldrei orðið fullkomnari en
maðurinn sjálfur, sem bjó þau til, og þau hafa alla sömu
vankanta og veikleika og skapari þeirra.
Hagnýting vísinda (þ.e.a.s. tæknin) hefur leitt af sér
marga bölvun en fátt gott. Ég hef því stundum haldið því
fram í vísindafélaginu okkar hérna á Akureyri, að engin
vísindi væru raunverulega hagnýt, þar sem hagnýting
þeirra hefur jafnan í för með sér meiri galla en kosti. Það
er tízka í þjóðfélagi nútímans að krefjast stöðugt meiri
„hagnýtra“ rannsókna, því menn halda enn að það bæti
efnahaginn og auki velsældina.
Hins vegar hafa vísindin mikið gildi, fyrir þá sem
stunda þau af alhug, því það er ein „náttúra mannsins að
forvitnast“ eins og segir í Konungsskuggsjá. Hinn sanni
vísindamaður hlýtur að vera víðsýnn og gera sér fulla
grein fyrir takmörkum þekkingar sinnar.
A ð lokum langar mig að spyrjaþig (sem náttúrufræðing):Er
heimurinn allurþarsem hann erséður, er eitthvað á bak við
hinn svonefnda raunverulega heim?
Ég held það sé fráleitt að hann sé allur þar sem hann er
séður, eða öllu heldur þar sem hann er mældur af okkar
tækjum eða útreiknaður af okkar hyggjuviti. Vitneskja
okkar nær ennþá ærið skammt. Við erum ennþá eins og
börn, sem eru að tína skeljar á ströndinni, og hafa aðeins
grun um furður hins mikla úthafs, svo notuð séu orð
eðlisfræðingsins mikla, Isac Newton. Hvort við komumst
einhverntíman út á hafið vil ég ekki dæma um, enda
finnst mér það varða litlu.
★ ★★
Meinstríðinn kvistur
Jósep Einarsson, sem bjó á Hjallalandi í Vatnsdal, þótti
ákaflega sérstæður og sérkennilegur karl, greindarmaður
og heljarmenni að burðum svo sem var kynfylgja hans. Þá
þótti hann ákaflega greiðvikinn þegar hann vildi vel gera
og ganga sögur af greiðvikni hans sem hann þó kærði sig
ekki um að væri á loft haldið. Hann var og meinstríðinn,
einkum þegar hann var við skál sem oft henti á efri árum
hans. Hann hafði gaman af því að menn kæmu til hans og
spjölluðu við hann. Sá var háttur hans að koma í veginn
fyrir menn, hvort heldur þeir fóru að sumri til fyrir ofan
túngarðinn eða að vetrinum þegar sleðaslóðin lá fyrir
neðan túnið, og bjóða mönnum uppá „baunaseyði“ - en
svo nefndi hann kaffið.
Einu sinni kemur karl í veg fyrir sleðamenn, vatnsdæl-
inga, sem voru á ferðinni fyrir neðan tún hjá honum, og
víkur sér þar að ákveðnum bónda sem þótti ekki beint
liðlegur að gera bón annarra, og spyr hann hvort hann
vilji nú ekki flytja fyrir sig nokkur tré utan að (Blönduósi).
Bóndinn tekur dauft í það og kveðst hafa það mikið að
flytja að hann geti þetta ekki.
Þá víkur Jósep sér að þeim næsta og segir: „Heldurðu
að þú getir ekki tekið fyrir mig eitt eldspýtubúnt.“ Það
voru þá tréin sem hann hafði í huga.
(Eftir frásögn Lárusar í Grímstungu).
156 Heimaerbezt