Heima er bezt - 01.09.1990, Qupperneq 12

hýru auga til íslands sem einhvers konar „síðasta móhík-
ana“ á hinni sviðnu mörk hins ofurvædda vestræna heims,
lands sem tekist hafi að halda hreinleika sínum til lofts,
lands og sjávar. Eigi þessi ímynd sér einhverja stoð í raun-
veruleikanum, þá eru engin fjöll blárri úr fjarlægð en þau
norðlensku, ekki síst þau hin eyfirsku. Hvar er betri land-
kosti að finna á Islandi, fleiri góðbændur samankomna
á einu landsvæði og fegurri byggðakjarna en sjálfa perlu
Eyjafjarðar, Akureyrarbæ? Hvaða staður á landinu er
betur fallinn til að halda á lofti því merki framtíðar-ís-
lands að hér sé hollt að vera, beinlínis heilsusamlegt, héð-
an komi eftirsóttustu matvæli í heimi og hér verði engu
fórnað á altari skammsýnnar gróðahyggju.
Niðurstöður Forsætisráðherranefndarinnar svonefndu,
sem Steingrímur Hermannsson skipaði til að móta stefnu
m.a. varðandi ímynd Islands út á við, eru mjög í anda
áðurnefndrar nýaldar. Áhersla skuli lögð á hið hreina
vatn, loftið ómengaða, matinn lostæta og menninguna
litríku. Með því móti megi ekki einasta stórauka ferða-
mannastrauminn heldur einnig opna möguleika á starf-
rækslu heilsu- og endurhæfingarhæla ýmiss konar og ekki
síst gera íslenskar afurðir ennþá eftirsóttari og verðmeiri.
M.ö.o. Island sem hlutgervingur heilsu og hreinleika býð-
ur efnuðum þegnum nágrannaríkjanna það sem þeir þrá
mest en eiga ekki lengur kost á í heimalöndum sínum:
andlega og líkamlega endurnæringu annars vegar og al-
vöru hollustu-fæði hins vegar. Sá árangur sem AKVA,
Davíð Scheving Thorsteinsson og fleiri hafa náð í útflutn-
ingi á íslensku vatni, rennir sterkum stoðum undir þá
kenningu að hin hreina ímynd Islands sé gulls ígildi á
alþjóðamörkuðum. Hvað innanlandsmarkað varðar þá er
Gallowaykjöt Hríseyinga gott dæmi um hvernig hægt er
að skapa stemmningu í kringum eitthvað sem er hrein-
ræktað, og eilítið öðruvísi (þó svo að Galloway bolinn
geti tæplega talist dæmigerður ,,nýaldar-matur“).
Það sem æ fleiri leggja áherslu á í fæðuvali, eru matvæli
sem ekki hafa verið úðuð eitri, grænmeti ræktað í frjórri
mold, afurðir lausar við hormónaþembu og að almennt
hafi ekki verið gripið verulega inn í eðlilega framvindu
hins lífræna ferils. Orðið ,,lífrænt“ er að verða æ mikil-
vægara í hugum fólks og æ dýrara á merkimiðum fram-
leiðslunnar sjálfrar. Fað segir sig sjálft að hið gríðarlega
endingarþol hinna ýmsu matvælategunda í búðarhillunum
á rætur að rekja til margvíslegra gerviefna og rotvarnar-
efna, hverra tengsl við skæðustu sjúkdóma samtímans
hafa verið að skýrast með hverju árinu sem líður. Og
þessu er hinn almenni neytandi farinn að átta sig gjörla
á og skýrir það m.a. fjölgun hinna svokölluðu heilsubúða
á síðari árum.
Og hér og nú er lag fyrir álverslausa Eyfirðinga að snúa
vörn í sókn, skapa sér sérstöðu innan lands sem utan sem
„héraðið við heimskautsbaug" hvaðan allt það besta kem-
ur og standa við lýsingarorðið ,,besta“.
Með því að taka af skarið í þessum efnum mundu Ey-
firðingar skapa sér ímynd sem framsýnir og framsæknir
framleiðendur gæðavarnings með sérstöðu. Slík stefna
auglýsir sig nánast sjálf. Þetta þýðir að sjálfsögðu stofn-
kostnað í vöruþróun og markaðssetningu og eftir sem
áður þarf að sjálfsögðu að glíma við hvernig varan megi
endast sem lengst án þess að blanda hana banvænum eit-
urefnum. Með auknum fiskveiðikvóta ættu svo Eyfirðing-
ar auðvitað að sjá fram á betri tíma og óteljandi mögu-
leika til nýtingar á auðlindum hafsins.
í hvaða átt ber að stýra framleiðslunni?
Helstu vé nýaldar, þ.e. Bandaríkin, Bretland og áhrifa-
svæði þessara landa í Evrópu, hafa sýnt fram á stóraukna
grænmetisneyslu, minnkandi kjötneyslu, minnkandi kaffi-
drykkju, aukna jurta-tedrykkju, minnkandi áfengis-
neyslu, aukna hreyfingu og vaxandi meðvitund um um-
hverfið og lífríkið.
Hvað er sosum hægt að framleiða hér norður við heim-
skautsbaug annað en þetta hefðbundna, kynnu einhverjir
að spyrja?
Auk hefðbundinna fiskveiða má sífellt leita leiða til
frekari nýtingar sjávaraflans og framsækinnar framreiðslu
hans á veisluborðum þjóðanna. Ein af næringarríkustu
og hollustu fæðutegundum sjávarríkisins eru sjávarsölin,
en þau breytast í mjög lystilega fæðu séu þau pressuð
og skorin. Sambærilega fæðutegund er að finna á þurru
landi, en þau eru fjallagrösin sem eru hreinasta lostæti
í t.d. heitri fjallagrasamjólk sem er að ryðja sér til rúms
á ný sem spennandi og hollur réttur.
Tedrykkja hefur aukist til muna á kostnað kaffisins síð-
ustu misserin og úr norðlenskum eðaljurtum má vinna
bæði meinhollar og ljúffengar tejurtir. Að rækta grænmeti
og kornmeti í ómengaðri lífrænni mold án eiturúðunar
er enginn leikur, en þær afurðir sem úr slíkum jarðvegi
spretta eru að verða sífellt eftirsóttari og seljast á hærra
verði en gömlu eitururtirnar. Sé veðráttan á íslandi ein-
hvers staðar þolanleg fyrir kornrækt, þá er Eyjafjörður
staðurinn. Menn hafa svosem gælt og eilítið duflað við
kornrækt á Islandi og vissar tegundir geta vissulega dafn-
að hérlendis. Sala allrar kornvöru er í gífurlegum vexti
víðast hvar, enda lífrænt ræktuð kornvara að verða sífellt
algengari á morgunverðarborðum Islendinga. Kjötneysla
er hins vegar á undanhaldi og bændur ættu að smádraga
úr kjötframleiðslu og auka áherslu á grænmetisfram-
leiðslu, innan gróðurhúsa sem utan. Álegg unnið úr
sveppum, grösum, berjum og þvíumlíku á mikla framtíð
fyrir sér, sem og framleiðslu hollustuvarnings úr innfluttu
hráefni.
f*á eru það mjólkurafurðirnar. Margir vilja kenna fitu-
sprengdri mjólk um ofnæmi ungbarna og hjarta- og æða-
sjúkdóma hjá hinum eldri. Ófitusprengd mjólk ætti vel
heima í hinni nýju „Grænu línu“ Eyjafjarðar sem og auk-
in áhersla á Kotasælu, AB-mjóIk og annan hollustuvarn-
ing úr mjólkurbúinu. AKVA vatnið er þegar á réttri leið
á heimsmarkaðinn, en hlúa þarf að markaðssetningu ekki
síður en vöruþróun og framleiðslugæðum hver sem varn-
ingurinn er.
Og loks þarf að hyggja að sorpinu. Þrískipting sorphirð-
unnar væri æskileg til að auðvelda endurvinnslu á verð-
Framhald á bls. 295.
280 Heima er bezt