Æskan - 01.07.1936, Blaðsíða 5

ÆSIÍAN
77
»Þar sem háir hólar«
Myndin á forsíðu Æskunnar, að þessu sinni, er
af Hrauni í Öxnadal. Þar fæddist ástsælasta skáldið,
sem ísland hefir alið, Jónas Hallgrimsson, l(i. dag
nóvembermánaðar árið 1807.
Hér verður ekki farið lit í að rekja æfiatriði hans,
enda munn fleslir lesendur Æskunnar þekkja þau
í aðalatriðum.
Eg liefi því miður aldrei komið að Ilrauni í
Öxnadal, en Hannes Hafstein hefir lýsl þessum
stað þannig í æfiágripi því, er hann reit um Jónas,
og er framan við ljóðabók hans:
»Landslagi er svo háltað, að fjallið, sem bærinn
stendur undir, hefir klofnað í sundur og hrunið
fram, og myndað stóran hraunhjalla, en vestur-
brúnin stendur eftir eins og hvöss egg með snar-
bröttum dröngum. Hólar liafa myndast yfir þver-
an dalinn, en uppi í fjallldofningunum er dálítið
valn, og er mjög fagurt þar uppi, og silungsveiði
í ánni, þótt undarlegt sé, enda hefir alþýða
myndað sögn um, að gangur væri úr vatninu fram
i sjó.«
Hannes hefir einnig orkl fallegt kvæði um stað-
inn og kannist ])ið sjálfsagt mörg við það. Tvö
fyrstu erindi þess eru þannig:
oÞar, sem liáir liólar
hálfan dalinn fylla,«
lék í Ijósi sólar,
lærði hörpu að stilla
hann, seni kveða kunni
kvæðin tjúfu, þýðu,
skáld i muna og munni,
mögur sveitabliðu.
Rétl við liáa hóla
hraunastalli undir,
þar, sem fögur fjóla
fegrár sléttar grundir,
i)lasir bær í hvammi
bjargarskrið mn liáður.
þar, til fjalla frannni,
fæddist Jónas áður.
Fyrstu hendingarnar í þessu kvæði Hannesar eru
teknar úr kvæðishroli eftir Jónas sjálfan. Er það
vafalaust upphaf á kvæði um dalinn, er hann l'ædd-
ist og ólst upp í. Og sjálfsagt hefir Jónas einnig haft
dalinn sinn í huga, er hann orkti »Dalvísur,« sem
þið kunnið líklega öll og syngið. En það kvæði er
eilt af þessum yndislegu náttúrulýsingum Jónasar,
er lifa á vörum hvers manns. Og Jónas unni ís-
lenskri náttúru bæði sem skáld og náttúrufræð-
ingur. Mörg hans bestu kvæði eru lofsöngvar
lil liennar. Kvæðið »Ferðalok« eitt hið fegursta af
kvæðum lians, getur einnig um dalinn og hraun-
drangann, og sjálfsagt á náttúrulýsingin í »Grasa-
ferðin« einnig við þessar stöðvar. Sýnir þetta alll
Ijóslega, hve sterkum böndum Jónas hefir verið
lengdur sínum fögru æskustöðvum.
Eg ætla ekki að fara að telja upp fyrir ykkur
Sagan um glerbrotið
Eftir Ólaf Jóli. Sigurðsson
Niömi.
»Ó, blessaður láttu ekki svona! Eða heldurðu
kannske að eg hafi ekki séð til þín, þegar þú tókst
glerið hennar Lilju úr dótinu undir kálgarðsveggn-
um í Móakoti?
Og úr því þú ert kallaður þjófur, þá finnst mér
að þú ætlir ekki að þykjast of góður til að hjálpa
mér við þetta. Þú verður, skal eg segja þér, að
skríða inn um rifu á skúrnum, sem er of mjó
fyrir mig, og rétta dunkana út um hana«.
Ilann andaði djúpt að sér, leit varkár í kring-
um sig og bætli siðan við: »Þetta er ekkert, mað-
ur! Ilvað heldurðu svo sem að karlgrefillinn geri
við alla þessa dlinka?«
Lengi vel maldaði eg í móinn. Því að innst inni
vissi eg, að þetta var ekki rétt.
En þó fór svo um síðir, að hann gal lalið mig
á sitt mál.
Hinn æfintýralegi draumur, að sigla á pramm-
anum úti á tirði bældi niður háværa rödd sam-
viskunnar.
»Við skulum gera þetta strax«, sagði hann, »því
nú er Gvendur að vitja um grásleppunetin sín. —
Við skulum labba niður i fjöru og læðast þaðan
að skúrnum. Svo tökum við dunkana og felum
þá einhversstaðar í grjótinu, þangað til okkur gefst
tækifæri að ilytja þá heim«.
Ilann skálmaði tafarlaust niðureftir og eg fylgd-
isl með honum hálfsmeikur og hikandi.
Fyrst þrömmuðum við fram og aftur í flæðar-
málinu og Njáll kastaði smásteinum út i sjóinn,
neitl af kvæðum Jónasar. Þau mundu verða svo
mörg, er eg vildi telja. Eg vona lika, að þið hafið
lesið þau og kunnið sum þeirra. — En ef þið
skylduð nú ekki þekkja nema fáein — þá skuluð
þið uni fram allt lesa þau og læra. Þau eru hollur
lestur, göfgandi og menntandi.
Enginn maður á seinni öldum mun hafa verið
jafn snjall og hann í meðferð íslenskrar tungu, og
enginn gert meira lil þess að fegra og auðga »ást-
kæra ylhýra málið« heldur en liann. Ef ykkur,
sem eg efasl ekki um, langar til að læra og vanda
móðurmálið sem best, þá eru ljóð Jónasar ein
hinna lærustu og ljúfustu linda, sem hægt er að
ausa úr, til þess að bæta málsmekk sinn og opna
augun fyrir göfgi og yndisleik íslenskrar tungu.
M. Jónsdóttir