Árbók (Kristilegt bókmenntafélag) - 01.01.1936, Qupperneq 26

GANGUR TUNGLS OG SÓLAR Á ÍSLANDI.
í þriöja dálki hvers mánaöar, sem hefir yfirskriftina »T. í h.« (tungl í
hásuöri), og í töblunni á blaðsíöu (17) er sýnt, hvaö klukkan er eftir íslenzk-
um miötíma, þegar tungliö og sólin eru í hásuöri í Reykjavík. Cn vilji
menn vita, hvað klukkan sé eftir íslenzkum miötíma, þegar tungliö eða sólin
eru í hásuöri á öörum stööum á íslandi, þá veröa menn aö gera svo nefnda
»lengdarleiöréttingu« á Reykjavíkurtölunni. Veröur hún — 4 mínútur fyrir
hvert lengdarstig, sem staöurinn liggur austar en Reykjavík, og -f- 4 mín.
fyrir hvert lengdarstig, sem staöurinn liggur vestar en Reykjavík. T. d. er
Raufarhöfn um sex lengdarstigum austar en Reykjavík; lengdarleiöréttingin
þar er þá — 24 mín., og 5. júlí er sól í hásuöri frá Raufarhöfn þess vegna
kl. 12 08. (12 32 — 0 24 = 12 08). Flatey á Ðreiðafirði liggur einu lengdarstigi
vestar en Reykjavík og lengdarleiöréttingin er þar 4 mín. 1. febrúar er því
tungl í hásuðri frá Flatey kl. 4 44 f. m. (4 40 -þ 0 04 = 4 44).
Sólargangurinn í Reykjavík er tilgreindur í almanakinu hvern miövikudag.
Sólargangurinn er talinn frá sólaruppkomu (su.), þá er miöja sólar sést koma
upp fyrir láréttan sjóndeildarhring, og til sólarlags (sl.) þá er sólmiöjan sést
fara niöur fyrir sjóndeildarhringinn. Til þess aö finna sólarganginn annar-
staöar á landinu, þarf aö gera lengdarleiöréttingu á Reykjavíkurtölunni á sama
hátt sem viö sól eöa tungl í hásuöri, en auk þess breiddarleiöréttingu.
Ðreiddarleiöréttingin fer eigi aö eins eftir breiddarstigi staöarins, heldur
er hún einnig komin undir sólarganginum í Reykjavík. í eftirfarandi töblu er
sýnd breiddarleiörétting fyrir hvert hálft stig, noröar og sunnar en Reykjavík,
þegar sólargangurinn í Rvík stendur á heilli stundu. Leiöréttingin er pósitíf
( + ), þegar sólargangur lengist vegna hennar, en negatíf (—), þegar sólar-
gangurinn styttist. Ðreiddarleiörétting töblunnar er því lögö viö tíma sólar-
lagsins í Rvík, en dregin frá sólaruppkomutímanum. Sé breiddarleiöréttingin
negatíf (—), veröur að taka forteikniö til greina.
Dæmi: Sólargangur 28. apríl á Raufarhöfn, sem er 6 stigum austar og 2*/2
stigi noröar en Rvík.
Þenna dag er sólargangur í Reykjavík 16 st. 23 mín. Breiddarleiörétting
töblunnar fyrir 2V2 stig noröur og sólargang 16 st. er -f- 16 mín., en fyrir
17 st. -f- 23 mín. og fyrir 16 st. 23 mín. verður breiddarleiöréttingin því -f-
19 mín. Lengdarleiöréttingin er — 24 mín.
í Reykjavík.................su. 4 15 sl. 8 38
Ðreiddarleiörétting . . — 19 +19
Lengdarleiörétting . . — 24 — 24
Á Raufarhöfn...............su. 3 32 sl. 8 33
Annaö dæmi: Sólargangur 10. nóv. í Flatey á Breiöafiröi, sem er 1 stigi
vestar og 1V4 stigi noröar en Rvík. Sólargangur í Reykjavík er 6 st. 59 mín.
í Reykjavík.................su. 8 42 sl. 3 41
Breiddarleiðrétting . . +11 — 11
Lengdarleiörétting . ._____+- 4 +- 4
í Flatey....................su. 8 57 sl. 3 34
(22)