Muninn - 01.02.1972, Blaðsíða 10

- KERFIÐ OG VIÐ
Því hefur stöku sinnum verið skotið að mönnum hér í blað-
inu, að æskilegt væri að þeir skoðuðu veru sína hér í skólanum
í samhengi við það þjóðfélag, sem við lifum í, nægta- og neyzlu-
þjóðfélagið. Tilgangur með þessari áskorun er fyrst og frernst
sá, að nemendur fljóti ekki sem stjórnlaus reköld um það haf
blekkinga og fagurra fyrirheita, sem okkur er stefnt út á.
- - MENNTUN, FYRIR
HVERN?
Fyrir svo sem 3 — 4 áratug-
um voru það hálfgerðir sérvitr
ingar, sem í menntaskóla fóru.
Enda var engin áherzla lögð á
bóklega menntun. Þjóðfélagið
(kerfið) hafði aðeins þörf fyr-
ir takmarkaðan hóp faglærðra
manna. En síðan hefur upp-
bygging kerfisins breytzt. Þar
sem áður verkamenn með
halca og skóflu sigtuðu út vegi
framhjá verstu keldunum sitja
nú sprenglærðir verkfræðing-
ar og reikna út magn dýna-
mits til að sprengja klöppina.
Þannig er þetta orðið á svo til
öllum sviðum þjóðfélagsins,
eða eins og einhver Gylfinn
sagði einhvern tíma: „Bókvit-
ið verður í askana látið.“
Vegna þessarar kollvörpun
ar bændaþjóðfélagsins urðu
sérvitringarnir of fáir. Þá
varð að reka einhvern veginn
á eftir hinum. Og hvernig var
það gert? Jú, með því að gera
manninn með hakann og skófl
una að nokkurs konar III.
flokks manneskju. Gera starf
hans lítilsvert bæði með til-
liti til launa og álits. Enda er
nú svo komið, að verkamenn
verða þeir éinir. sem mögu-
leikalaust er að troða upp í
einhvern ,,æðri“ skóla. Þessi
orð mín má ekki skilja svo,
að ég sé á móti almennri
menntun, síður en svo, hitt er
svo annað mál, að það er sitt
hvað að vera kunnáttusamt
vinnumarkaðsstak og upp-
lýstur einstaklingur (upplýst-
ur hér notað í aldamótamerk-
ingu). Það er einmitt þetta,
sem vert er að leggja niður
fyrir sér. Erum við hér sjálfra
okkar vegna eða vegna ein-
hverra annarra? Og í fram-
haldi af því: Lærum við það,
sem við sjálf viljum læra eða
það, sem einhverjir aðrir vilja
að við lærum? Seinni spurn-
ingunni hygg ég, að flestir
svari á þann hátt, að ýmis-
legt sé ekki kennt, er þeir
vildu læra, og á hinn bóginn,
að ýmsu mætti að skaðlausu
sleppa. Sem sagt, við erum
ekki sjálfráð að því hvað við
lærum (próf eru reyndar til
þess ætluð, að við getum ekki
tekið þetta í eigin hendur, eða
hver þorir að fá 0.00 í
þýzku?). Þeirri fyrri er ekki
auðsvarað. Þar er ýmislegt til
blekkingar, meðal annars goð
sögn neyzluþióðfélagsins um
menntun. Þ. e. betri menntun,
meiri tekjur. Með þeirri rök-
semdafærslu er reynt að sann
færa okkur um, að þetta sé
allt saman góðverk í okkar
garð, svo að við getum haft
það gott í ellinni. En óvart
kviknar sú spurning, hver það
sé, sem ræður mati á mennt-
un og launum. Það kemur
nefnilega í ljós, að laun fara
eftir lögmálinu um framboð
og eftirspurn. í nýtæknivæddu
þjóðfélagi er auðvitað gífurleg
eftirspurn eftir tæknimennt-
uðu fólki, þannig að sam-
kvæmt fyrrnefndu lögmáli er
það eklci okkar vegna og
menntunarinnar, sem launin
eru há, heldur vegna þess, að
menntunin gefur rekstraraðil
um vinnumarkaðarins meiri
arð. Einnig er það athugunar-
vert, að öll menntun er ekki
jafnhátt skrifuð. Nei, vinur-
inn, ef þú ætlar að fá eyðslu-
fé i ellinni, þá er þér betra
að velja einhverja þá náms-
leið er kemur þér í ábatavæn-
legt starf. Þannig er okkur
beint í vissar aðalbrautir til
að uppfylla „þarfir atvinnu-
veganna11 eins og það heitir á
máli hagfræðinga, en er raun-
verulega sérstakur kapítuli í
heilaþvottasögu nútíma neyzlu
þjóðfélags. Um laun hins, sem
ekki gengur að skilmálum at-
vinnulífsþarfanna, þarf varla
að tala. Til þess þekkjast allt-
of mörg dæmi um menn, sem
hafa lokið háskólaprófi í ein-
hverri grein, sem skilar ekki
beinum hagnaði út í atvinnu-
lífið og verða því að strita
við kennslustörf eða þá eitt-
hvað álíka, án þess að geta
sinnt vísindagrein sinni nokk-
uð. Ef mannauminginn neitar
að láta kerfið mýla sig á þann
hátt, er hungurvofan skriðin
inn fyrir þröskuldinn með
múlinn í hendinni.
Viðvíkjandi grein, sem birt-
ist í Vísi 27. jan. sl., um ó-
læti á heimavist Akureyrar-
skólans, vildi ég gera nokkr-
ar athugasemdir við svör
Steindórs Steindórssonar og
Gunnars Steindórssonar í blað
inu.
Meistari segir: „Þetta er
hreinn rógur — lygimál, sem
ekkert mark er á takandi. Það
skeði ekkert. Þeir lcomu þarna
tveir 6. bekkingar, sem vildu
fá næði. Munu víst hafa tek-
ið eitthvað í dreng þarna, þar
sem þeim gramdist, að hann
vildi ekki hlýða. Þeir sátu víst
eitthvað yfir honum, aðallega
held ég til að hugga hann,
því kjarkurinn var víst eng-
inn, þegar á átti að herða.“
Þversagnirnar í þessum um
mælum Steindórs eru það aug
ljósar, að þær ættu ekki að
fara fram hjá neinum. Fyrst
segir liann, að þetta sé rógur
og lygimál og ekkert hafi
gerzt, en lýsir síðan atvikum
í máli, sem hann segir aldrei
hafa átt sér stað og segir með
al annars að tveir 6. bekking-
ar hafi sótt drenginn, en sann
leikurinn er hins vegar sá, að
það gerði sonur húsbónda
einn. Einnig segir meistari:
„Þeir sátu víst eitthvað yfir
honum, aðallega held ég til
að hugga hann.“ Af þessu má
draga þá ályktun. að meistari
hafi eklci verið málunum vel
kunnugur, en hann fullyrðir
samt, að greinin um málið,
sem birtist í Litla-Muninn, sé
lygi-
Gunnar Steindórsson segir,
að sumir skólapiltar hafi gerzt
- - TILGANGSLAUS
TILVERA
Nú hafa verið gerð nokkur
skil þeim kapítula, sem kerf-
ið hefur lagt fyrir íslenzkt
námsfólk. En áreitni krefst
andsvars. Ef litið er yfir hóp-
inn á virkum degi í byrjun
viku, má greina sársaukafull-
an leiða. Svipaðan og maður
gæti ímyndað sér meðal lífs-
tíðarfanga í Síberíu. Þessu
fólki vantar einhverja fyll-
ingu. Sú fylling er ánægjan
yfir að læra, auka sér vísdóm.
Eða hver kannast ekki við
gleði barns, sem numið hefur
ný lönd með því að líta heim-
inn úr hálfs meters meiri hæð
en áður? Þessi gleði fyrir-
finnst alls ekki meðal mennta
skólanema. Hvort sem hver
einstaklingur gerir sér grein
fyrir því eða ekki, þá finnum
við, að við erum ekki hér
sjálfra okkar vegna. Við erum
uppivöðslusamir og sé lítt að
markas krif þeirra í eigin
blöð um ónæði á vistinni. En
hann lætur ekkert frá sér fara
um annað það, sem í grein-
ekki að læra fyrir okkur sjálf.
Þessi sannleikur þrúgar okk-
ur. En á einhvern hátt verð-
um við að skapa okkur gleði.
Þið þörfnumst hennar. Ef
ekki raunverulegrar, þá óraun
verulegrar, tilbúinnar. Við
hellum í okkur áfengi í þess-
um tilgangi, og ekki bara við,
allt þjóðfélagið virðist ein
áma. Ekki er haldin sú
skemmtun á landi hér, að
ekki sé yfirfljótandi áfengi.
Hér er eitthvað að bresta. Það
er þýðingarlaust að kenna
þessa drykkuhneigð til tízku-
fyrirbæris. Það er þjóðarlík-
aminn, sem er sársjúkur. og
vill dylja sjálfan sig sjúkdómn
um með áfengisvímu eða am-
fetamínáti. Til lækningar þess
um sjúkdómi — lífsþreytunn-
ar — tilgangsleysis tilverunn-
ar — dugar ekkert smá krukk
— lyfjainntökurnar (áfengið)
hafa þegar sýnt fram á til-
gangsleysi slíks.
Það sem þarf er heildar-
uppgjör!
Þórólfur Matthíasson.
inni stendur. Stafar það ef til
vill af því, að þeir sem skrif-
uðu greinina í Litla-Muninn
20. jan., sögðu sannleikann?
Jón Sigurður Þorsteinsson.
Heimavistarmál
Á Laugarvatni er rekin
hemiavist í tengslum við
menntaskólann þar, svipað
og hér. Þó eru aðstæður þar
e. t. v. öllu harðari en hér,
þar eð nemendur neyðast til
að dveljast á henni, geta ekki
flúið „út í bæ“. Enda varð
þeim ljóst fyrir alllöngu, að
þeir gætu elcki búið við mið-
aldasjónarmið um samgang
kynjanna og annað því um
líkt. Þess vegna ræddu full-
trúar heimavistarbúa við
Magnús Torfa menntamála-
ráðherra varðandi það, hvort
nokkuð mælti því á mót, að
nemendur tækju að sér stjórn
heimavistarinnar. Magnús sá
engin rök á móti því og þess
vegna hafa nú heimavistarbú-
ar í ML stjórn heimilis síns
í sínum höndum, út þetta
skólaár til reynslu. Allir nem-
endur fá lykla að útidyrum
vistar sinnar og geta því farið
út hvenær sem þeir vilja. Hins
vegar er tilkynningarskylda
einu sinni á dag.
Þetta ætti að vera okkur
nemendum í MA ábending
um, hvert við eigum að snúa
okkur í viðskiptum okkar við
skólayfirvöld hér.
Þ. M.
VÉR
MÓTIWÆHJM
Þessi skrif eru til komin
vegna greinar, er birtist í
síðasta tölublaði L-M, þar
sem veitzt er að húsbónda
heimavistar vegna þess, að
hann tók sér frí frá gæzlu-
störfum eina nótt.
Það verður að teljast
furðulegt, að maður í þessu
starfi skuli ekki mega um
frjálst höfuð strjúka. Hvern
ig getum við heimavistarbú-
ar ætlast til þess, að hann
sitji heima hvert einasta
kvöld, sem vistin starfar?
Eigum við ekki að geta sýnt
þann manndóm og félags-
þroska að geta skilið það, að
það er bæði barnalegt og ó-
samboðið mönnum, sem eru
þó þetta gamlir, að geta ekki
setið á strák sínum sé hús-
bóndi ekki til staðar.
Fyrr í vetur var farið fram
á aukin útivistarleyfi, og
fengust þau gegn vissum
skilyrðum, sem öllum eru
kunn. Nú bregður hins vegar
svo við, að ákvæðin um
frið á vist hafa hvað eftir
annað verið þverbrotin. Slíkt
gerðist einmitt þetta um-
rædda kvöld, þá stunduðu
Miðgarðsormar spretthlaup
eftir ganginum og hurða-
skelli í miklu óhófi. I sam-
bandi við þetta hlýtur sú
spurning að vakna, hvort
þessir sömu ormar mundu
haga sér svona á sínu eigin
heimi, en það er Vistin ótví-
rætt að þeirra eigin áliti.
Verið getur, að staðgeng-
ill Gunnars hafi af þessum
sökum misst stjórn á skapi
sínu, sem kannski er engin
furða, en að nota slíkt til
persónulegra árása á Gunn-
ar er algerlega fráleitt.
Hafa þeir menn, sem
sömdu þessa grein, gert sér
grein fyrir því, hvaða áhrif
þetta getur haft, þegar slík-
ur smáatburður er gerður að
blaðamáli hjá einu stærsta
dagblaði landsins? Þessi
grein þeirra getur þannig
orðið til að skaða mannorð
Gunnars Steindórssonar. Við
fordæmum slíkt harðlega og
væntum þess, að slíkt end-
urtaki sig ekki.
Grétar Ingvarsson.
Árni Steinsson.
VISIR
27. janúar 1972
10