Heimilisblaðið - 01.09.1936, Blaðsíða 16

142
HÍJIMILISBLAÐlÐ
hjólini af stað. Það var 1784. Þá ták hann
hið síðasta einkaleyfi sitt. — Nú var vélin
orðin nothæf til íleiri verka, en að dæla
vatni úr námum, eins og var fyr'r hany
dag-a„ Nú varð hún að almennum notum og
var nú eigi eins eldsneytisfrek og- áður.
Fleiri hafa notið og munu æ njóta góðs
af þessu aðalstarfi Watts en af sigurvinn-
ingum Napóleons mikla, sem uppi var á
sama tíma. Hingað, má þvi með sönnu rekja
spakmælið forna: »Víki vopn — fyrir væn-
um friði — og sigurdjásn — fyrir sæmdar-
verkum«.
V. Síðustu ár Watts.
En Watt kom fleiru nytsömu til leiðar.
Talað hafði verið og ritað uro það, að nota
gufu til upphitunar í húsim, en Watt kendi
mönnum fyrstur aðferðina við það (1784).
Árið 1786 fór hann til París og læiði þar
aðferð Bertoldlets að bleikja lín með klóri
og kendi það síðan heima fyrir. Iíann fann
upp bréfapressuna og tók einkaleyfi á henni
(1780). Var það einkar haldkvnm upp-
fundning og hefir síðan verið notuö í h\ erri
skrifstofu og kaupmannsbúð að heita má.
Enginn vafi þykir vera á því, að Wati
hafi verið einn hinn fyrsti, sero uppgötvaði,
að vatnið var samsett af vetni (vatnsefni)
og ,súrefni (ildi),
Þegar gaslýsing í húsum og verksm’ðj-
um kom fyrst til mála á Englandi, þá var
Wa,tt eini maðurinn, sem var svo hleypi-
dómalaus, að hann vildi reyna þá lýs ngu.
í verksmiðjum sínum, þótt hann hdd.i, að
sér væri farið að hnigna við námsstörfin.
Þótt hann væri á sjötugsaldri, þá einsetti
hann sér að reyna sig en,n á einhverri
fræðigrein, sem .hann hefði ekki fengist
við áður. Kom honum loks í hug að læra
engilsaxnesku, forntungu, Breta. Hann fékk
numið hana á skömmum tíma, Sást þá, að
hinn undraverði skilningur hans og næmi
var í fuilu fjöri. Svona fékst hann áfram
við ýmislegt bóknám nálega fram til síð-
ustu stundar. Watt dó á óðali sínu 25. ág.
1819. Watt var jarðsettur að Handsworth-
kirkju. Minnisvai’ðar vo:u honum re'st r
í Westminster Abbey, Lundúnum, annar í
Greenock og hinn þriðji í Birmingham.
VI. Störf og einkenni Watts.
Eins og hugvit Watts var mikið, svo var
og þekking hans yfirgripsmikil. Eins og
hugsjón hans var stórfeld og göfug’, sú er
sérstaklega hefir .helgað nafn hans, svo var
hann sjálfur. En hann lifði ekki fyrir eina
hugsjón heldur þúsund. Það mátti með
sönnu segja um hann, að hvaða lærdóms-
efni, sem á var minst, þó að það svo væri
af hendingu, þá var eins og ha,nn hefði
lagt stund á það eitt um dagana. Hann
hafði vafalaust framúrskarandi gott næmi
og stálminni, en þó var f jölfræði hans eink-
um að þakka óþreytandi elju hans og á-
stundun.
Watt var að öllu sviplíkur þeim manni,
sem er síhugsandi og í heilabrotum. Hann
var álútur og studdi oft hendj undir kinn
eða höku; siginaxlaður var hann og íölleit-
ur, lágmæltur og seinmæltur og digurróm-
aður og herti á orðunum að dæmi Skota.
Stiltur var hann og kurteis í framgöngu.
Vinátta hans var jafnan heit og .hjartan-
leg og bréfin hans fjörleg og fróðleg. —
Kæmi hann í samkvæmi, þar sem hann
,var ókunnugur, þá gat hann alt af setiö
þegjandi og hugsandi, ef ekki var á hann
yrt. En sjaldan m,un það hafa. komið fyrir
á efri árum hans, því að hvar sem hann
kom í hús, þyrptust um hann vísindamenn
og herkænir menn, málarar, konur og jafn-
vel börn.
Konurnar áttu lika nóg erindi við hann;
þær komu að leita ráða hjá honum, hvern-
ig bezt yrði gert við reyksæla ofna, haldið
við hita í herbergjum og litir látnir halda
sér o. fl.
»Hann hafði svo jafnliprar gáfur til alls,
að menn höfðu sagt, að hann væri skap-