Heimilisblaðið - 01.08.1973, Qupperneq 4

'haustdag með snjókomu á þessuin slóðum.
Hvers vegna liöfðu birnirnir þá valið einmitt
þennan dag? Og hvaS af forboðum komandi
vetrar — loftsbitinn, loftþrýstingurinn, snjór-
inn og rýrnandi möguleikar til fæðuöflunar
— hafði komið binu innra merkjakerfi
þeirra af stað? Eða var það eitthvað annað,
sem hafði komið birninum til að leggjast í
híði?
Ú tvar psbirnirni r.
Einmitt þennan dag voru liðin fimm af
þeim sjö árum, sem Craighead-bræður liöfðu
til að rannsaka atferli grábjarnarins, Ursus
horribilis, nákvæmlega. Þetta var 5. nóvem-
ber 1963. Upplýsingar þær, sem þeir og að-
stoðarmenn þeirra, læknar, líffræðingar,
tæknimenn og lífeðlisfræðingar, hafa aflað,
munu nú verða hagnýttar til að leyfa birn-
inum að fara frjáls ferða sinna, leita fæðu
og leggjast í híði, allt eftir því sem náttúran
segir honum.
Bræðurnir tveir voru meðal þeirra fvrstu,
sem notfærðu sér hina nýju vísindalegu að-
ferð, sem nefnist biotelemetri og er fólgin í
því að fá upplýsingar um dýr í fjarlægð með
tilhjálp útvarpssenditækja og móttökutækja.
Frank Craighead kemst svo að orði um þessa
tækni: „Birnirnir eru á mikilli hreyfingu um
torfært svæði, einkum þó á nóttunni. Án út-
varpstækjanna liefðum við ekki möguleika á
því að fylgjast með þeim eða bafa stöðugar
gætur á þeim.“
En jafnvel með hjálp biometrisins var ekki
auðvelt að afla nauðsynlegustu upplýsinga.
Fyrst af öllu varð að veiða birnina í gildrur,
devfa þá og merkja, með tilliti til þess að
þeir þekktust aftur síðar. Hið síðastnefnda
fór fram á þann hátt, að tölusettum jdast-
plötum var fest á eyru þeirra. Síðan varð að
vigta þessi stóru og þungu dýr, mæla þau og
skilgreina kyn þeirra. Mörg þeirra voru síðan
skrýdd liálsbandi, sem í var fest lítið útvarps-
senditæki með mismunandi merkjamáli fyrir
hvert eitt dýr.
Með fjórum af þessum útvarpsbjörnum
var fylgzt frá vísindastöð þeirra Craighead-
bræðra í Canyon Yillage, en það er á þjóð-
garðssvæðinu sjálfu, og þaðan var bægt að
fylgjast með merkjamálinu þótt dýrin væru
í allt að tuttugu kílómetra fjarlægð. Hægt
var að fylgjast með liinum dýrunum gegnum
færanleg móttökutæki úti á sjálfu svæðinu.
Þegar merki breyttist bvað snerti styrkleika
eða annað, voru bræðurnir vanir að nálgast
viðkomandi dýr, til þess að komast að raun
um livað breytingunni olli, og lögðu þá
stundum að baki ferðir um 15—20 kílómetra
í þéttum skógi. Merki af mjög breytilegum
stvrkleika reyndist vera frá björnum, sein
voru í þann veg að grafa sér ból. Svipað
merki, en með minni breytileika, koma frá
björnum sem voru á reiki um svæðið; stöð-
ugt, liáttbundið merki gaf liins vegar til
kynna, að viðkomandi dýr svaf.
Birnirnir voru veiddir í sterka gildru, sem
útbúin var úr sverum járnrörum; síðan var
skotið að þeim spjóti með deyfandi efni. 1
fvrstu varð að beita efni þessu af mikilli var-
færni, því að ekki var vitað liversu stóran
skammt dýrin myndu þola. 1 eitt skiptið fékk
bjarndýrshúnn of sterkan skammt, og John
Craighead varð að veita honum tæknilega
öndunaraðstoð. Sömuleiðis kom ujjp vanda-
mál varðandi útvarpsútbúnaðinn. Dýrið gat
einn góðan veðurdag vaðið út í læk og þar
með valdið skammhlaupi í senditækinu. AIls
voru þó veiddir í gildru rúmlega 300 birnir.
Syfjuð móSir.
Sumardag einn fyrir tveim árum ók ég
með þeim bræðrum út þangað sem rétt ný-
lega var búið að veiða bjarndýr í gildru.
Hann var deyfður og síðan borinn út úr gildr-
unni af fjórum rnönnmn og færður í ramm-
gert kaðla-net. Þegar hann liafði verið hífð-
nr upp á vog með hjálp viðamikils krana,
reyndist hann vega 230 kíló. „Þessi er nú
einn þeirra smærri,“ sagði Frank á meðan
þeir voru að merkja dýrið, mæla eyru þess
og skrokk og taka blóðsýnishorn. Um leið
voru aðrir að taka plast-mót af tönnum þess
og loppum. Þetta var hagnýtt við aldursá-
kvörðunina.
Skyndilega glennti björn nr. 114 upji aug-
im! 1 næstu andrá hafði hann setst upp við
dogg, hristi svo hausinn og reis á lappir.
Stöku bimir geta átt það til að ráðast á
128
heimilisblaðið