Í uppnámi - 24.12.1902, Blaðsíða 3

Voltaire og skáktaflið.1
Árið 1763 var Jesúíta-reglan afnumin á Frakklandi og reglu-
bræður reknir úr landi; leituðu margir þeirra hælis bjá Voltaiee í
Ferney. Hið mikla umburðarlyndi hans og samkenndarþel með öllum
þeim, er ofsóttir voru, var alkunnugt einnig meðal þeirra, sem annars
vildu helst sem minnst hafa saman við þessa andans hetju að sælda.
Flóttamönnum, sem settu traust sitt til hans, brást hann sjaldan.
Margir fengu peningahjálp frá honum; götu sumra greiddi liann með
meðmælingarbréfum; suma hafði hann heima hjá sér svo lengi sem
bæði liann og þeir höfðu ánægju af dvölinni. Og það fór vel um þá
svo lengi sem þeir gátu sætt sig við dutlunga, háð og skop verndara
síns. Einn af hinum merkari þessara manna, er Voltaike drottnaði
ytir bæði með fyndni sinni og góðsemi, var Faðir Adam. Hann var
maður vel gefinn en þolinmóður eins og lamb, og var mjög vel lagaður
fyrir skák. Og það var þess vegna, að hann dvaldi hjá Voltaire í
Ferney ekki skemur en 13 ár. Hinn 12. febrúar 1764, þegar Faðir
Adam hafði verið í Ferney í mánuð, reit Voltaire vini sínum de Sade
ábóta á þessa leið: — “Eg hef gleymt að segja yður frá því, að
við höfum hérna Jesúíta, sem les messu fyrir okkur; hann er Gyðingur,
sem var á leiðinni í hina babylónsku útlegð, er eg tók hann; hann
gjörir engum manni mein, hann teflir ágætlega skák og les messu
sína afbragðsvel; í stuttu máli, hann er Jesúíti, sem heimspekingur
getur vel komizt út af við.”
Af þeim upplýsingum, sem við höfum um taflmennsku Voltaire’s
fyrir þenna tíma, getum vér ráðið það, að hinn mikli spekingur hefur
ávallt haft mikið yndi af skáktafli, meira að segja verið ákaflega
lineigður fyrir það. Á unga aldri hafði liann teflt við Mauteou kanslara,2
sem eins og liann sjálfur kemst að orði “mátaði liann með fullum
rétti.” Menn skyldu ætla af þessum orðum, að Voltaire hafi haft
þann sið af kurteisi og virðingu að leyfa mótleikandanum að vinna.
1 Grein pessi birtist fyrir mörgum árum í pýzka vikublaðinu “Illustrirte
Zeitung”, en hefur nú á ný vakið athygli manna og verið tekiu upp í ýms
skáktímarit. Ver æt.lum, að húu muni vera rituð uppliaflega af dr. Kœkting.
2 Hér er auðvitað átt, við Maupeou hinn eldri kanslara (Renú Chari.es df. M.,
1(188—1775), en ekki við son lians, sem einnig var kanslari (Rhní: Nicoi.as Ciiari.es
Auoiistin de M., 1714—1792).
6