Heimir - 15.07.1904, Blaðsíða 9

Ii E I M I R
5
HE IMIR.
Flestar hinar eldri og merkari sagnir vorar hafa viö söguleg
■ök aö stj'öjast. þær eru annaö hvort ótvíræöileg írásaga
oröins hlutar, er segja frá öllu eins og það gekk til, eöa þær
tengja hina ytri atburði sögunnar innra dómsoröi og tilfinning-
um, er eftir á hafa skapast hjá þjóöinni sjálfri út af atvikum
þeim, er sagan greinir frá. þannig, um leiö og þær eru saga,
eru þær og sálarlýsing þjóöarinnar á því tímabili, er þær eru
skrifaðar ú. Um leiö og þær skýra frá bardögum og mannfalli,
þá segja þær og frá sálarstríði og f a 11 i manna frá þeim hug.-
sjónum, er þeir eitt sinn elskuöu og eru ekki enn þá hættir aö
sakna.
Oftast á þetta sér þó stað í smásögum þeim, sem fiéttaðar
eru inn í aöal söguþráöinn. Þar er eins og sagnaritarinn lyfti
tjaldinu um stund, og sýni inn í hinn andlega heim þjóöarinnar,
hvað þar sé að gjörast, hverju þar sé fagnað, hvers saknað og
þráð, þess er umliöið er. Þar sér maöur þjóðina hugsandi og
dreymandi til hálfs um ^sína eigin sekt, eins og maður sér hana
starfandi blint og hugsunarlaust í aöal-frásögunni. Þar er og
dómsorðiö kveöið upp og — en Jjar í er fólginn sorgarleikurinn
sjálfur— þar er dóminum fullnægt.
Aö þetta sé innihald og tildrög sumra þessara sagna er eöli-
legt. A því tímabili, er þær eru sagöar, er nógu langur tími liö-
inn til þess hægt væri að bera saman liðna og yfirstandandi tíö,
og meta ávinning þann, er hlotnast hafði meö skiftunum.
Enda skilja menn umliðna hluti bezt eftir á, þegar fram líða
stundir. Meöan bardagamóöurinn er svo mikill, aö menn gæta
hvorki hófs né handa, gæta ekki þótt þeir berjist móti sinni eig-
in gæfu og yfirgefi forna frægð og heil!. Meöan tvær hliöar
sækja jafn djarft eftir sigrinum, er ekki hugsaö til eftirkastanna.
Þaö er eftir á, aö menn fara að skilja. Það er eftir á, þegar
hefndarverkin eru unnin, aö menn fara aö sakna þess, er áöur
var, en nú er á brott— liðið á brott eins og dagurinn í gær eöa
sem næturvaka.