Heimir - 15.07.1904, Blaðsíða 19

H E I M 1 R
15
Eitt hiö allra nauðsynlegasta hverjum manni er þaö, aö hann
eignist sannfæringu, en ekki þaö, að hann verjist aö sann-
færast um nokkurt mál. An þess er hætt við, aö æfistarfið verði
heldur slitrótt, og það verði æði margar nýjar bætur á gömlum
ilíkum. Því þar sem ekki er sannfæringar vottur fyrir, þar er
aldrei farsællega starfað.
Aldarhátturinn á meðal lægri stéttar manna er nú um þess-
ar mundir sá, að happadrýgst sé, að slá engu föstu, því með því
geti enginn lagt á menn nokkur bönd. Af þesskonar hugmynd-
um er alveg fullt, og hver sögufróður maður getur fullvel skilið,
hvernig A því stendur. Það eru skoðanir, er lifðu og ríktu hjá
þeim, er lengst komust nú fyrir tvö hundruð árum síðan, en í
hinni áframhaldandi menningarbaráttu þjóðanna hafa orðið að
rýma fyrir nýrri og betri hugsjónum, unz nú er komið svo, að
þær eru komnar niður til þeirra, er á lægstu tröppunum standa,
eða þeir upp til þeirra, hvort sem maður heldur vill nefna það.
Þegar vissum skoöunum farnast svoj þá um leiö tapa þær
sínu forna gildi. I sjálfu sér er það fullnægjandi dómur yfir
þær, að þær hafa orðið að víkja, og ekki getað gagnað í fram-
sóknarbaráttu tilverunnar. En svo er það í öðru lagi, að með
því að hætta aö vera leiðarstjarna hugsandi hluta mannfélagsins
og falla niður í mannfélagsgrómið, afskræmast þær svo, að þótt
að efninu til séu þær að nokkru leyti það sama, þá fá þær á sig
annan blæ, koma fram á ný í glishjúpi og gífurmælum, og verða
sem andlegar portkonur á hinum óæðri torgum heimsmenning-
arinnar. Það helgar því ekki þessar skoðanir, hversu þær hafa
verið, né hvers þær hafa verið, afkoma þeirra sýnir, að þær eru
orðnar einkis verðar nú.
Þannig sér maður, hvernig gengur til í trúarbragðaheimin-
um. Alt af stöðugt falla fornu hleypidómarnir dýpra og dýpra.
Og nú er óhætt að fullyrða, að þeir séu flestir komnir ofan í
mannfélagsgrómið.
Jafnvel uppáhalds flíkur gömlu orthodoxíunnar eru nú farn-
ar að stássa að eins utan á svertingjakroppunum í Afríku, svo
að „það hylur valla götin göt á garmskinnonum", nema því að
eins, að þeir fari að fá sér eitthvað annað til að vera í, svo eru
þeir búnir að ganga nærri sér.