Heimir - 01.07.1907, Blaðsíða 10

34
H E I M I R
gerandan sjálfsafneitun, þá megi æfinlega rekja slíka sjálfsaf-
neitun heim til eigin hagnaöar á einhvern hátt. Þeir segja maö-
urinn elski hrós bæöi vegna þess aö þaö sé ofur geöfelt aö vera
hrósaö, og svo veiti hrósiö manni ýmisleg hlunnindi. Af þess-
ari ástæöu sjái menn sér hagnaö í því að gera þaö, sem hrós-
vert sá, en svo geti maöur vegna rökhverlinga (association of
ideas, sem vér gæturn kanske kallaö hugmyndakerfi) svo vanist
á aö gera það sem hrósvert er, að hann leggi alt í sölurnar fyr-
ir það. Aö gegnum svona rökhverfingar, þá veröi þaö, sem í
byrjun var aö eins vegur aö takmarki (means to an end), eða
geti þaö oröið takmarkiö. Til sönnunar þessu taka þeir dæmi
af maurapúkanum. Peningar í sjálfu sér eru einskis virði, en
maöur getur hvorki etiö þá eöa klætt sig meö þeim, en þeir eru
eftirsóknarverðir vegna þess aö vér getum keypt oss föt ogfæíi
fyrir þá. Þeir eru því vegna rökhverfinga þaö, sem í byrjun
var aö eins vegur aö takmarkinu (tneans to an end), þá missir
maurapúkinn sjónar á takmarkinu sjálfu, nefnilega því, sem
hann gat keypt fyrir peningana, og takmark hans veröur aö
eins aö safna peningum, og hann líöur fremur hungur og kulda
heldur en láta einn eyri af gulli sínu. Þessi rökhverfing gagn-
tekur svo aðra, sem vér höfum einhver mök við. Ungbarniö
segja þeir hafi enga náttúrlega eöallyndis (benevolent) tilfinn-
ing, aö eins eigingirni (selfinterest), en hagur þess er í svo
nánu sambandi viö hag móöur þess, aö þaö verður fljótt þess
vart, að þaö er sjálfu því fyrir beztu aö taka hennar hagsmuni
rneö í reikninginn. Svo þegar það vex upp, þá kemur þaö
sama fram. A skólabekknum finnur það fljótt aö hagsmunir
þess eru ofnir inn í hagsmuni sambekkinga sinna. Hið sama á
sér staö í félagslífi, hvort heldur þaö er kyrkjufélag eía póli-
tík, og síöast nær það til alls umheimsins.
Þegar vér aumkumst yfir einhvern og sýnurn meölíöun, þá
segja þeir þaö sé sprottiö af þeirri rót, aö oss hrylli viö aö
veröa fyrir slíku sjálfa. Þetta segja þeir komi svo bersýnilega
fram í því, að vér sýnum rnesta meölíöun og hluttekning þeim
sem standi oss nánast. Vér höfum meiri meðlíðun með þeim
sem vér álítum aö hafi oröiö fyriróláni án tilverknaðar frá þeim