Heimir - 01.07.1907, Blaðsíða 12

36
HEIMIR
leiti sinnar eigin gæfu, og eru þar í samræmi viö gömlu plat-
ónsku kenninguna, sem kölluð er; líka kenning þá sem kemur
fram í Salómons bókum Gamla testamentisins,' aö allir lestir
séu heimska. Dygðin er viturleg, en ódygöin óviturieg aö-
ferö til aö finna gæfuna. Dygöin er nokkurskonar hygni, og
lestir eru ekkert annaö en óhygni eöa feilreikningur. Sá sem
leitast viö aö bæta siöferöisásigkomulag mannkynsins, hefir tvo
og aö eins tvo vegi til aö framkvæma þaö verk. Sá fyrri er, L
aö gera þaö að rneiri og meiri hag hvers einstaklings, sem hann
gerir öörum í hag, og hinn er aö eyðileggja þá vanþekkingu sem
hindrar menn frá því, að sjá sinn eigin hag. Ef skírlífi eða
sannleikur eða hvaö annaö, sem vér köllum dygtir, bckuðu oss
meiri óhamingju heldur en hamingju og eyðilegðu meiri ánægju
heldur en þær orsökuðu, þá væru þaö ekki lengur dygöir, heldur
lestir. Ef ekki er hægt aö sýna oss, að það sé eigin hagnaður
að iöka eitthvað, sem kallað er dygð, þá er ekki lengur ástæöa
til að iðka hana, og skuldbinding vor, að gera slíkt, er horfin.
Vér getum dregið alla siöferðiskenningu þeirra út úr því sem
kallað er „Epicurusar fjögur guðspjöll". Sú gleði, sem engar
kvalir hefir í för með sér, er eftirsóknarveið, þá kvöl sem enga
gleði hefir í sér fólgna, skyldi maður foröast. Þá gleði skyldi
maður foröast, sem er hindrun fyrir stærri gleöi eöa framleiðir
stærri kvalir. Þá kvöl skyldi maður þola, sem kemur í veg fyrir
stærri kvöl eða er orsök til stærri gleði. Alla vora ánægju höfum
vérfrá þeim athöfnum, sem vér köllum dygð. Dygðir annara
manna auka farsæld vora,og fyrir dygöir sjálfra vorra náum vér
áliti ogtrausti. Dygðin kemst því í svo náið samband við far-
sæld vora. Hún verður elskuð jafnvel meira en farsældin sjálf,
og vér finnum til óumræðilegrar gleði, þegar vér iðkurn hana og
til kvala þegar vér breytum gagnstætt benni. Samvizkan, sem
þannig myndast, verður vor leiðarstjarna, og svo lærum vér
vegna eigin hagsmuna að fórnfæra öllu frekar en henni.
Mótmælin gegn þessari kenning hafa verið mörg sem eöli-
legt er. Oss líkar ekki þessi kenning. Tilfinningar vorar og
rettlætismeðvitund mannkynsins mótmæla því. Meðal allra
þjóða og á öllum tímum hefir greinarmunur verið gerður á