Heimir - 01.09.1907, Page 21

H E I M I R
93
^ anir séu þær einu réttu, frá hvaöa sjónarmiði, sem á er litiö.
En svo eru til aðrir, sem gera trlkall til að vera skoðaöir frjáls-
lyndir menn, og eru ósárir á að bregða öðrum um þröngsýni
og ófrjálslyndi. Þeirra frjálslyndi er í því innifalið, að þeir eru
altaf að hampa einhverju framan í almenning, sem er ný'tt,
sem merki um það hvað vel þeir fylgi tímanum og skilji breyt-
ingar þær, sem verða á hugsunarhætti og skoðunum. En það
sem þessir menn forðast, er það, að aðhyllast nokkrar skoðan-
ir, sem hætt er við að fjöldanum ekki geðjist að, því þeirra að-
alhugsun er sú, að vera altaf þeim megin, sem fjöldinn er,
hvar svo sem það kann að vera. Afleiðingin verður óhjákvæmi-
lega sú, að í öllum aðalatriðunum eru þeir næstum því eins ó-
frjálslyndir og þeir afturhaldssömustu, en gæta samt þess, að
hafa jafnan eitthvað á prjónunum, sem í augum flestra er
merki uin frjálslyndi og víðsýni.
Sem dæmi þessarar tegundar af frjálslyndi f trúmálum
mætti benda á viðtökur þær, sem hærri krítikin hefir fengið
hjá mörgum Islendingum. Heilmikið hefir verið á móti henni
skrifað af sumum, en flest af því hefir verið harla ómerkilegt,
og hefir lýst bæði vanþekkingu og illvilja gagnvart öllum nýj-
um hreyfingum. Nokkrir hafa aðhyllst þessa hærri krítikar-
stefnu, en þeir hinir sömu virðast geta gert það, og um leið
haldið flestum ef ekki öllum skoðunum sínum á kenningunum,
sem á biblíunni eru bygðar, óbreittum. Það þykir bera vott
um framúrskarandi frjálslyndi að aðhyllast hærri krítikina, cn
maður getur varla annað en efast um frjálslyndi þeirra manna,
sem aðhyllast hana, án þess að komast nokkuð lengra áleiðis.
Hvernig þeir fara að samrýma þær skoðanir, sem ættu að vera
eðlileg afleiðing þeirrar stefnu, við ýmsar aðrar skoðanir, sem
þeir opinberlega viðurkenna að vera réttar og sannar, er ráö
gáta, sem ilt er fram úr að ráða. Einmitt hér kemur hið ó-
^ sanna frjálslyndi í ljós. Hér skortir það víðsýni, sem hefir á-
hrif á skoðanir mannsins sem heild. Það er þröngsýni í annari
mynd en það sem lýsir sér í hinum fávizkulegu mótmælum
gegn öllu, sem ekki er nógu gamalt til að vera trúað. I staðinn
fyrir að sjá als ekkert út fyrir þann meinþrönga sjóndeildar-