Verði ljós - 01.12.1896, Blaðsíða 21

197
Hvad þá? Orsökin flýtur öll af einslags yillusjón (hvaö mig snert.-
ir) í þeirri ethisku Pathologie. Minn sálarsjúkdómur er allur ann-
ar en Yðar Hávelborinheit meina. Og — svo jeg tali fígúrulaust:
Petta Yðar Hávelborinheita (i sjálfu sjer merkilegasta) tilskrif, er
stílað móti tvcnslags tegundum móralsks sjúkdóms, sem mitt hjarta
meinast hertekið af, — nfl. 1) að hjá mjer drotni liin sterkasta
tilheiðsla á öllu, sem fornt er og hlotið hefir hefð; — 2) að jeg lasti
dygðir og siðalœrdóm og álíti einskis nýtan ef ei skaðlegan.
Gegn þessum tvenslags banvænu móral-sjúkdóms tegundum á
Yðar Hávélborinheita gjörvalla tilskrif frá upphafi til cnda, sem
mjer sýnist, að vera hin voldugasta mótgift; og — jeg neita ekki,
það í sjálfu sjer það sje. En — þó jeg gangi það ítrasta í grafgólf
við sjálfan mig, þó jeg með sjerhlífnislausri hreinskilni, semjeg
bezt get, rannsaki öll fylgsni hjarta míns, finn jcg að vísu ýmsar
aðrar mig þjáandi sjúkdóms artir dyljast í mínum innra manni,
en minst af þessum áminstu. Já, þvert á móti! Jog er miklu
framar ekki hreins hugar um, að snertur gagnstæðra sýkistegunda
dyljast kunni í barmi mjer: — 1) að jeg oflítið virði í sumu vis-
dóm hinna gömlu og láti fegurð hins nýjara — máske falsspcki
ástundum — sigra í samsinningu minni, innvortis gildi hins fyrra;
— 2) að jeg stundum, til nokkurs vansa innvortis kristindómi,
haldi fram útvortis dygð og ráðvcndni. Og öldungis ekki fæ jog
skilið, hversu min áður voguðu prívatbrjef til Yðar Hávelborinheita,
(öll þó í rauninni sem andsvör upp á Yðar Hávelborinheita hátt-
metandi tilskrif,) hafa getað ollað Yðar Hávelborinheita annarssvo
skarpskygnu skyusemdaraugum þvílíkrar sjónarvillu, er myndað
nafa míns innra inanns yfirbragð svo fráleitt því, það í sjálfu
sjor er.
En hvað sjálft uintalsefnið snertir, þá játa jeg, að eins og mis-
munandi meiningar út af skáldskap eru áreiðanlega minna vægis
en út af trúarbrögðunum, svo hefði jég salra conscientia [með góðri
samvizku] kunnað hætta öllu stríði um hinar og láta þær mótsettu
mínum halda sínu gildi, hvað kynnu; cn af því hvorutveggja hjengu
í Yðar Hávclborinheita tilskrifi svo innilega saman, að enda þcgj-
andi samsinning sumra hinna fyrri, dró í halanum samsinning
sutnra þeirra síðari (hverjum ci að svara og af hræsni látast vera
samþykkur, fanst mjer skyldan við samvizkuna iila þola), þess
vegna hefi jcg lítið uppkast gjört af ástæðum minna mótsettu moin-
inga, í tilliti hvorutveggja, hvers veika og vansafulla bygging, jeg
hcld ci sje vcrkefninu, heldur vcrksemjaranum að kenna.