Nýjar kvöldvökur - 01.06.1912, Síða 24

144
NYJAR KVÖLDVÖKUR.
aðar eins og sagan ber með sér. En það eiít
er víst, að hefði Brynjólfur Jónsson þekt
Hjalmar eitthvað nokkuð — eg þekti hann því
miður oflítið til þess að læra að skilja hann
og var ofungur þá — þá mundi sagan hafa
orðið öðruvísi sögð. Ef til vill hefði hún orð-
ið réttara sögð. Eg hef heyrt ýmsar sögur í
þessari bók töluvert öðruvísi, en þær eru þar
sagðar, og sumar eðlilegri og sennilegri í
sambandi við vísur þær, sem sögunni eru sam-
faia. Hvort er réttara, get eg ekki sagt með
vissu. Ef til vill gæti eg leiðrétt eitthvað af
því seinna. En það er eitt, sem mér finst til-
finnanlega vanta í söguna, alveg eins og í
sögu Sigurðar Breiðfjörðs. f*að er engin minsta
tilraun gerð til þess að skilja manninn, því
hann var svona og því hann varð svona, eins
og þessar sögur segja hann hafi verið. Eg skal
játa það, að það er vandi mikill að rita æfi-
sögur svo vel sé, ef þær eiga að vera annað
og betra en þessi útfararminningalofdýrð, sem
klingir nú hringlandi í flestum æfisögum eða
æfiágripum, sem út koma, en skýra ekki mann-
inn á nokkurn hátt. Og því meiii vandi er
með að fara, hafi verið töluverður misfellur á
manninum eða honum hefur verið í allmiklu
áfátt, en þó verið inikið í hann< spunnið.
Hjálmar hafði sína bresti, en hann hafði líka
sína kosti. Og það var síður en svo að lífið
lékið við hann. Þeir voru báðir olbogabörn
lukkunnar, Sigurður og hann, hver á sinn hátt.
Og það mun ekki hafa bætt þá. Sigurður var
lundmýkri — Hjálmar var hrikalegur, bæði
líkamlega og andlega. Eins og hann var stór-
orður og stórgerður, þegar hann tók á þvf
lakara, og beitti á það listarsnild sinni, svo
gat hann og verið það í hinu betra, hefði líf-
ið breitt mjúkan faðm á móti honum, en ekki
snúið að honum verri endanum. Það gat ekki
bætt annan eins mann eins og hann var, og
fann að hann var, að verða beiningamaður síð-
ari hluta æfinnar, þó aldrei væri nema vina að
leita. Það átti samt ekki við hann. Lífsbeiskjan
gerði hann í einu apran og auðmjúkan. Og
hann vissi það, en gat ekki að því gert. Enda
ei það auðfundið, að þegar hann lætur ísland
fagna konungi sínum á Ringvelli 1874, þá er
það kvæði ort með hans lífi og blóði — það
ei hann sjálfur, sem fagnar þar konungi sínum
í nafni Fjallkonunnar. Hann gat verið eins heit-
ur á hinn veginn, eins og hann var heiftúðug-
ur í skömmunum. Og kvæði hans og vísur
bera svo af flestu öðru sem er til, einkanlega
að þessum snildarlegu líkingum, sem hann
heldur út og rekur til enda, miklu betur og
lengra en flestir, að eg ekki segi allir' aðrir.
Reyndar verður það oft átakanlegast í skamma-
vísunum. Sem dæmi má nefna: „Siglir einn
úr satans vör“ eða „Hespaði dauðinn hönd-
um tveim“. Eftir því sem sagan á bls. 196.
segir frá ástæðunum til þess, hvernig Hjálmar
botnaði vísuhelming Bjargar, verður botninn
ekkert annað en illhryssingslegt hrákyrði út í
bláinn, og dómur söguritarans eðlilegur og
réttmætur — ef til vill. En eftir þeirri útgáfu,
sem eg hef af sögunni, og er höfð eftir
manni úr Skagafirði, verður botninn eðlilegt
tilsvar af Hjálmari. Svo er um fleira í bókinni.
En þótt eg hafi þannig margt við bókina að
athuga og svona lagaðar æfisögur, felur hún
í sér mikinn og margvíslegan fróðleik. Mig
vantar mest samúðina, sem fylgir söguhetjun-
um í „Þur. form. og Kbsr. m.“ en orsökin
er auðskilið. Þar var höf. kunnugur ættunum
og bygðarlaginu. Hér varð hann að fá alt á
aðra hönd. I því iiggur munurinn. En sá mun-
ur er meiri en flestir hyggja.
J. J-
----4-30&+------
Haglega fyrir komið.
Frændinn (við börnin sem nýbúin eru að
taka inn lýsi hjá móður sinni): »Nú, ykkur
þykir lýsið gott?«
Börnin: »Nei, þvert á móti, en við fáum
5 aura fyrir hverja skeið sem við tökum.«
Frændinn: »Og fyrir þá kaupið ykkur gott?»
Börnin: »Nei, mamma lætur þá í spari-
byssuna.«
Frændinn: »En þegar hún er orðin full?«
Börnin: »Þá kaupir mamma aftur lýsi.«