Nýjar kvöldvökur - 01.06.1915, Blaðsíða 23

menningarþættir
143
og viðurkenni, að við komum ekki fram við
skólastýruna, sem vildi okkur alt hið bezta, eins
og við hefðum átt að gera.«
»Þetta var ágæt saga, segðu okkur fleiri,
amma, einhverja um drengi,« sagði Tumi, sem
komið hafði inn rétt á eftir stúlkunum.
Framh.
M enningarþættir.
Framh.
í engum hlut stendur Bretaveldi framar í
heiminum en í verzluninni, og lætur það þó
víða til sín taka; enda er verzlun höfuðatvinnu-
vegur Englendinga. Verzlun Breta er í sjálfu
sér heimsverzlun, því að þótt hún gefi sig
meira við einstökum greinum, þá er samt eng-
inn sá afkimi til í veröldinni, þar sem Eng-
land á ekki einhverja hönd í bagga, og það
víðast hvar efst á blaði, sjaldnar í annari eða
þriðju röð. Þessi mikla verzlun þeirra byggist
nærfelt eingöugu á nýlendum þeirra hinum
miklu, útbreiðslu enskrar tungu og stóriðnað-
inum heima fyrir.
Brezku nýlendunum er snildarlega fyrir-
komið á hnettinum, því að það má komast
alstaðar að þeim á sjó og þær eru dreifðar
úl um allar álfur og belti jarðar. Sumar eru
heitar og votviðrasamar eins og Ceylon og
Guayana, aðrar heitar og þurrar eins og Ind-
land að norðan og Astralía, sumar svalar og
rakar eins og Nýja-Sjáland og partar af Kan-
ada, sumar kaldar eins og nyrzti hluti Ameríku.
Það er langt á milli þeirra, en einmitt af því
að þær eru út um öll belti, verða utanríkis-
eign Englendinga einskonar stór búnaðarheild,
af því að þær geta framleitt allar tegundir bæði
frá dýrum og plöntum, þótt ekki sé það ætíð
svo mikið, sem heimalandið þarf til eigin nota
og iðnaðar. Ef þetta væri nú svo að öllu leyti,
mundi alt Bretaveldi vera það búnaðarríki, sem
ekkert jafnast við í heimi. En ýmsar af nýlend-
unum fara sinna ferða og reyna að reka sína
verzlunarpólitík sjálfar, og fer hún þá ekki ætíð
eftir fylstu óskum og hagsmunum heimalands-
ins. Þetta rak svo langt, að Bandaríki Ameríku
slitu sig úr sambandinu við England 1776; en
síðan hefur nýlendustjórn Englands farið hægra í
sakirnar og ekki viljað brenna sig á sama soðinu.
Önnur meginundirstaða undir heimsverzlun
Breta er hin mikla útbreiðsla enskrar tungu
nú á dögum. Hún á nú þrjár aðalstöðvar í út-
löndum, og hafa allar afármikla þýðingu fyrir
heimsverzlunina. Hin fyrsta og veigamesta ligg-
ur í Norðurameríku, og tala þar nú enska
tungu yfir 80 miljónir, og það meiri fjöldi en
talar nokkurt mál í Evrópu. Að vísu er ekki
enska móðurmál allra þeirra, sem búa í Banda-
ríkjunum og Kanada, og sumir jafnvel skilja
hana illa, en það gerir ekkert til. Enska er
samt stjórnarmálið, verzlunarmálið og vísinda-
málið, og verður því hver sá, sem ætlar að
verða þar langdvölum, að læra málið, hvort
sem ho’ium, er Ijúft eða leitt. Það þýðir ekk-
ert þó menn ætli að halda þar uppi sinni eig-
in tungu; enskan heldur sínu sæti. Og hvar
sem Bandaríkin festa ný yfirráð, þar verður og
enskan ofaná um leið.
Önnur meginstöð enskunnar í útlöndurn er
Astralía með Tasmaníu og Nýja-Sjálandi; er
hún að vísu stórum mun minni en hin fyr-
nefnda, en hún getur átt fyrir sér að stækka
ekki sízt ef Norðurameríkumenn ryðja sér mjög
til rúms í hafinu kyrra. Minsta meginstöð ensk-
unnar er sem stendur Suður-Áfríka, en þar
virðist hún eiga ákaflega mikil útbreiðslulíkindi
fyrir hendi, sérstaklega norður á bóginn. Allar
þessar málstöðvar hafa alt að 100 miljónum
manna; en auk þess eru ótal fleiri, þótt smáar
séu, t. d. Bombay, Kalkútta, Rangoon, Jamaika
o. m. fl., og eru þar víða skilyrði fyrir hendi
til útbreiðslu. Ef maður getur kallað nokkurt
mál alheimsmál, þá er enskan það umyrðalaust.
Orðagreiningar hennar, verðákvarðanir, pen-
ingar, vigt og mælir eru alkunn um öll" lönd,
sem að einhverju standa í sambandi við heims-
verzlunina. Málið breiðist æ meira og meira
út, og verður það einn hinn mesti styrkur
fyrir heimsverzlun Breta.
f"
^ J