Tímarit lögfræðinga - 01.04.1986, Side 21

að nefna lögréttumenn úr hópi nefndarmanna ásamt lögmönnum33),
en þegar fram liðu stundir gerðu lögmenn þetta einir. Meðal starfa sem
sýslumenn unnu á Alþingi var lýsing brotamanna34). Samkvæmt JB
I 6 skyldi sýslumaður lýsa útlegð manna á þingi. Sýslumönnum bar að
veita hirðstjórum fulltingi um konungsmál. Þeir hlutu að gæta brota-
manna á Þingvöllum og sjá fyrir þeim. Yrðu þeir sekir á þinginu kom
það í hlut sýslumanna að sjá um að dómum væri fullnægt, og var það
venjulega gert á þingstaðnum þegar í stað. Þeir urðu að fylgjast með
hverju einu sem gerðist á Alþingi, því að þinginu loknu bar þeim að
halda leiðarþing, einkum til að „lýsa fyrir mönnum þat sem talað var
á Öxarárþingi".
Samkvæmt konungsúrskurði frá 1638 bar að fá sýslumönnum end-
urrit úr alþingisbókinni, „som de udi deris syssel skulle lade forkynde
for almuen“. Leiðarþing lögðust af á 18. öld, og eftir það munu sýslu-
menn hafa kynnt alþingismál á manntalsþingum35).
Sýslumenn kvöddu menn til manntalsþinga í hreppum á vorin og
stýrðu þeim36). Á manntalsþingum heimti sýslumaður skatta og gjöld,
nefndi og samþykkti dóma, annaðist ýmsar lýsingar o.s.frv. Aukaþing
virðast hafa verið haldin eftir þörfum t.d. til lesturs konungsbréfa og
vegna aðkallandi dómsstarfa. Þannig voru svokölluð manndrápsþing
kvödd saman til að rannsaka og dæma vígsmál. Frá 1789 er lagt svo
fyrir í erindisbréfum sýslumanna að þeim beri að kunngjöra konungs-
bréf og önnur opinber fyrirmæli. Héraðsþing voru yfirleitt haldin fyrir
hvern hrepp fyrir sig, en einnig þekktust þriggja hreppa þing og „al-
mennileg héraðsþing“, sem samsvöruðu hinum fornu vorþingum. Þessi
þing voru dómþing þar sem sýslumenn nefndu dóma, en lögmenn og
hirðstjórar nefndu einnig stundum dóma, og var dómstjórn hirðstjóra
bundin við þriggja hreppa þing. Hirðstjórar nefndu dóma með lögmönn-
um í stórmálum. Bæði hirðstjórar og lögmenn héldu oft sýslur jafn-
hliða37).
Ef skipta þurfti um þingstaði féll í hlut sýslumanna að velja nýja38).
Þegar farið var að nefna yfirdóm á Alþingi á síðari hluta 16. aldar
33) JB I 3. E.t.v. er hér átt við æðstu umboðsmenn konungs og gert ráð fyrir að þeir séu
fleiri en einn.
34) JB I 5.
35) JB I 7; Páll Sigurðsson: Brot úr réttarsögu, s. 13 ... 18; Saga íslands III, s. 61; Gustafs-
son, s. 52, 60 og 72; L I I, s. 221 f.
36) f JB V 34 er gert ráð fyrir manntalsþingum, sbr. réttarbót 1294, 34. gr. Á 18. öld voru
þingin haldin f apríl, mai og júni, Gustafsson, s. 72.
37) Saga íslands III, s. 57, 64 og 73-74; Gustafsson, s. 53; KHL XVII, sp. 657.
38) Sbr. A í VII, s. 453 og 476.
15