Tímarit lögfræðinga - 01.10.1989, Síða 59

ef hann er nægilega afmarkaður, t.d. farþegar í farartæki. Sérstakar
opinberar hótanir, er beinast að ótilteknum eða lítt afmörkuðum hópi
manna í mismununarskyni, varða við 233. gr. a., sbr. 1. nr. 96/1973.
Ákvæði 233. gr. var nýmæli í hgl. nr. 19/1940.
2) Verknaður. Hótun í orði eða verki getur verið þáttur í samsett-
um nauðungarbrotum, sbr. 194. gr., 225. gr., 251. gr. og 252. gr. hgl.
I þessum ákvæðum er brotum lýst sem tjónsbrotum, og hótun beinist
að því að ná tilteknum árangri. I 233. gr. er refsing lögð við hótun sem
slíkri (samhverft brot), enda sé það hótun um refsiverðan verknað
(tegund hótunar). Hótun um sannan sakburð getur raskað friði manns,
en varðar þó ekki við 233. gr., sbr. hins vegar 225. gr. hgl. Hótun þarf
auk þess að vera til þess fallin að vekja hjá öðrum manni ótta um líf,
heilbrigði eða velferð sína eða annarra (grófleiki hótunar). Þetta er
nokkuð teygjanlegur mælikvarði, þar sem almennt mat yrði lagt á
háttsemina fremur en einstaklingsbundið mat hótunarþola, sbr. H
1986:40, en hins vegar H 1985:542. Ljóst er raunar, að refsinæmi
ákvæðisins er bundið við grófar, alvarlegar hótanir, sbr. H 1961:376.
Hótun um minni háttar líkamsárás ætti því að falla utan marka 233.
gr. Hafa ber þó í huga, að slík hótun er oft fyrsta stigið í alvarlegri
atburðarás. Hótun sem slík telst ekki tilraun til þess brots, sem er
efni hótunar.
Hótanir eru oft til þess fallnar í reynd að þvinga menn til athafna
eða athafnaleysis, þótt þær séu ekki skilyrtar að formi til, þannig að
varði við önnur refsiákvæði, svo sem 225. gr. hgl. Sem dæmi má nefna,
að kona hættir við að fara frá manni sínum vegna hótana hans eða
maður hættir við að kæra afbrot. Jafnvel þótt hótun sé skilyrt á ytra
borði, kann að vera eðlilegra að sakfella hótanda fyrir fullframið brot
gegn 233. gr. fremur en tilraun til brots á 225. gr. hgl. Hótunin getur
verið þessi: „Ef þú ekki heldur kjafti og þegir yfir þessu, skaltu
verða myrtur“, sbr. H 1948:1 (22—23), H 1956:354 (382). Þetta
hljómar sem skilyrt hótun, en er þó tæpast liður í nauðungarbroti.
Efni hótunar getur komið niður á öðrum en hótunarþola, sbr. orða-
lag ákvæðisins. Geta það verið nánir vandamenn eða þeir, sem hótunar-
þoli samkvæmt starfsskyldu eða samningi hefur umsjón með (sjúkling-
ar, börn). Það verður að vera eitthvert slíkt samband milli hótunar-
þola og þriðja manns, að eðlilegt geti talist að meta hótun af þessu
tagi sem friðhelgisbrot gagnvart hótunarþola.
Fullframið er brot við munnlega framsetningu hótunar, þegar hótun
er sýnd hótunarþola í verki eða skrifleg hótun kemur til vitundar hans.
201