Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1989, Blaðsíða 12
10
Árbók Háskóla íslands
frelsi til aö velja kennara og annað starfslið á
grundvelli faglegrar hæfni. Átök og deilur Há-
skóla íslands við fyrrverandi menntamálaráð-
herra á liðnu sumri voru um þessi grundvallar-
atriði. Jafnframt var deilt um vinnubrögð. Við
teljum að þau vinnubrögð sem viðhöfð voru
hafi verið til fyrirmyndar, en ráðherra taldi svo
ekki vera. Háskóli íslands er að sjálfsögðu ekki
hafinn yftr gagnrýni og menn getur greint á um
aðferðir. Aðferðir okkar eru ekki fullkomnar;
þær mætti vafalítið bæta, en það eru ekki aðrar
leiðir betri til að leysa slík verkefni. Við ger-
um okkur ljóst að sjálfstæðinu fylgir ábyrgð og
kröfur um vönduð vinnubrögð í hvívetna.
Háskólinn á að opna glugga þjóðfélagsins og
hleypa ferskum vindum inn, veita nýja sýn til
framtíðarinnar. Við höfum séð f vandamálaþátt-
um erlendra sjónvarpsstöðva að ýmsir óttast
vísindi og tækni, telja vaxandi hættu af tækni-
þróuninni. Vissulega þarf að fara með gætni
í hagnýtingu nýrrar þekkingar og uppgötvana,
en hætta af vanþekkingu, fáfræði og fordómum
er þó mun meiri og háskalegri.
Umhverfismál verða einmitt mál málanna
hjá ungu fólki í náinni framtíð. Nýi húman-
isminn fjallar um manninn í heiminum, um
lffið í heild. Nú er svo komið víða í Evrópu
að jarðvegur er spilltur og óhæfur til ræktunar,
drykkjarvatn óneysluhæft og hafið svo meng-
að að fiskurinn verður óætur. Jafnvægi í náttúr-
unni hefur raskast, sumpart vegna hirðuleysis
en mest fyrir fáfræði, skort á þekkingu á nátt-
úrunni og lífríkinu. Fáum var Ijóst að ofnotkun
áburðar í landbúnaði mengar vötnin og hafið
og örvar þörungagróður sem leiðir t.d. til fiska-
dauða. Þessi slys er unnt að fyrirbyggja ef þess
er gætt tímanlega. En þessi vandamál eru ekki
aðeins erlendis; þau eru einnig hér á landi og
hér við land.
Við lesum og heyrum um mengunarslys hér
vegna vanþekkingar þegar menn fleygja eitr-
uðum efnum á sorphauga eða í sjó fram. Efnin
berast í hafið og f lífríkið og á þann hátt í mat-
væli okkar og í okkur sjálf.
Eftirlit með innfluttum og innlendum mat-
vælum þarf að efla því notkun skordýraeiturs
og annarra slíkra efna hefur stóraukist og hætt-
an af þeim sömuleiðis. Eiturefhi þessi verka
oft á taugakerfið og geta efni þessi haft áhrif
á neytendur þeirrar matvöru sem ætlunin er að
vemda fyrir skordýrum. Fregnir af slíku meng-
unarslysi á Spáni, þar sem hundruð létust og
þúsundir manna biðu heilsutjón, ættu að vera
víti til vamaðar.
Umhverfismálin era margþætt. Þau fjalla um
manninn og náttúmna. íslenskt lífríki er fábrot-
ið og íslensk náttúra er stórbrotin en þau em af-
ar viðkvæm fyrir áhrifum mannsins; örin eftir
umhverfisspjöll skera lengi í augu. En það em
önnur umhverfisspjöll sem unnin em á æsku-
fólki og raunar þeim eldri einnig, með vímu-
efnum og eiturlyfjum. Því miður em á meðal
okkar samviskulausir menn, karlar og konur,
sem auðgast á því að svipta aðra lífshamingj-
unni, svipta þá vilja og viti um skemmri eða
lengri tíma, svipta þá í raun lífinu sjálfu.
Það er skuld háskóla og ábyrgð að vera virk-
ur í baráttunni fyrir betra þjóðfélagi. Það er
einnig skylda þín, kæri kandídat, að vera virk-
ur í þessari baráttu, baráttu fyrir betri heimi
fyrir þig og þín böm. Barátta þín fyrir betri
heimi nær til allra þeirra þátta sem skipta þig
máli, bærinn þinn og landið þitt, heilsuvemd
og menntun bama þinna, gæði þeirrar þjónustu
sem þú þarft á að halda, gæði stjómsýslu og
stjómmálaumfjöllunar. Allir þessir þættir hafa
áhrif á h'f þitt og lífsgæði. Þú mátt og þú átt að
taka þátt í baráttunni fyrir betra þjóðfélagi.
Á undangengnum mánuðum höfum við
fylgst með sorglegu sjónarspili f fslenskum
stjómmálum. Slfkar deilur sem við emm vitni
að skerða traust og virðingu stjómmálamanna
okkar. Barlómur og úrtölur dynja á okkur í fjöl-
miðlum. Hrakspár og svartsýni draga þrótt og
kjark úr fólkinu. Ástæðan fyrir því að okkur
skortir kjark er ekki sú að lífið sé erfitt; lífið er
erfitt af því að okkur skortir kjark, sagði Seneca
forðum. Nú þrengir að á erlendum mörkuðum
fyrir íslenskar útflutningsafurðir vegna stefiiu
í hvalveiðimálum. Það þarf kjark til að kyngja
stolti og stefnu sem ekki reynist farsæl. Flest-
um landsmönnum er ljóst að hér þarf að taka