Árbók Háskóla Íslands - 31.12.2003, Blaðsíða 225

frá Lund Universitet í Svíþjóð. og Frank D. Gunstone. prófessor emerítus við St.
Andrews University í Skotlandi.
Lýsing ritgerðar
Heilsusamleg áhrif af neyslu fitu úr sjávarfangi eru nær einvörðungu rakin til
ómega-3 fjölómettaðra fitusýra. einkum eikósapentaensýru (EPA) og dókósahex-
aensýru (DHA). Þetta hefur leitt til mikitlar eftirspurnar eftir EPA og DHA þykknum
sem heilsubótarefnum. Sérvirkni lípasa má nota til að auðga ýmsa ftokka nátt-
úrutegra lípíða með þessum eftirsóttu fitusýrum.
Staðvendni lípasa gerir þá að einkar hentugum lífhvötum til efnasmíða á stöðu-
bundnum þrígtýseríðum. Stöðubundin þríglýseríð með hreinu EPA eða DHA í mið-
stöðu og mettaðri miðtungslangri fitusýru í endastöðum hafa hlotið verulega at-
hygli frá næringarfræðilegu sjónarmiði. Tveggja skrefa efnasmíð með lípösum
var þróuð tit að útbúa stík þríglýseríð. Tvær tegundir skytdra þríglýseríða voru
hannaðar og smíðaðar til að rannsaka hvort stöðugteiki fjölómettaðra fitusýra
væri hugsanlega háður staðsetningu þeirra á glýserólsameindinni.
Þróuð var hentug aðferð tit að rannsaka fitusýrusérvirkni fjölda lípasa gagnvart
fitusýrum í fiskiotíum. Þar að auki var þróað lípasahvatað ferti til að aðskilja EPA
og DHA svo að einangra megi og þykkja þessar fitusýrur hvora um sig.
Astaxanthin er mikiivægur þáttur í fóðri laxfiska og er það notað á óestruðu formi.
Sýnt var fram á að fitusýrusamsetning astaxanthin díestera hefur áhrif á hraða
vatnsrofs þeirra með meltingarensímum sem einangruð voru úr laxi og situngi
sem og upptöku þeirra í lifandi fiski.
Hin mikilvægu 1-0-alkýl-sn-glýseról má einangra úr lifrarlýsi ýmissa brjóskfiska.
Hins vegar hefur reynst erfitt að einangra þau á hreinu formi úr náttúrutegum
auðlindum vegna mikils fjötbreytiteika atkýlhópa í eterhluta þeirra. Lípasahvataðri
asetýlun var beitt til hraðafræðilegrar aðgreiningar á rasemískri btöndu hreinna
1-0-alkýlglýseróta tilað einangra hina náttúrulegu handhverfu þeirra.
Halldór Guðfinnur Svavarsson eðlisfræðingur
12. desember 2003
Heiti ritgerðan Annealing behavior of Li and Si in GaAs. (Áhrif hitameðhöndlunar
á rafleiðni í hálfteiðaranum gallín arseni.) Andmælendur eru Marek Godtewski.
prófessor við tækniháskólann í Varsjá í Póllandi. og Andrei Manotescu. vísinda-
maður hjá íslenskri erfðagreiningu.
Lýsing ritgerðar
Rannsóknirnar lutu að áhrifum hitameðhöndtunar á rafeiginleika hálfleiðarans
gallín arsen (GaAs) sem íbættur hafði verið með kísli annars vegar og titíni hins
vegar.
Með hitameðhöndlun á kísilíbættum GaAs kristöllum mátti stjórna því hvort raf-
straumur í efninu var borin af holum eða rafeindum. í litíníbættu GaAs er hleðsla
ávallt borin af holum en með hitun má stjórna ieiðniferlinu. Þessum mismunandi
leiðniferlum má lýsa með holum sem seytla milti fíngerðra mátmútfetlinga. hopp-
leiðni í veiluborða og málmleiðni. Ritgerðin er byggð á sex greinum sem hafa ver-
ið birtar eða sendar til birtingar í ritrýndum alþjóðlegum tímaritum. Rannsóknirn-
ar voru að hluta til styrktar af Rannsóknasjóði Háskóla ístands og Vísindaráði.