Árbók Háskóla Íslands - 31.12.2003, Blaðsíða 203

mótun hinnar nýju heimsmenningar. Það gera þau ekki síst með því að skapa það
menntakerfi sem henni hæfir um leið og það samræmist best óskum fólks og
þörfum sem einstaklinga. Þess vegna er svo brýnt að stjórnvöld og allur almenn-
ingur geri sér sem tjósasta grein fyrir starfsemi háskólanna og þýðingu þeirra
fyrir þjóðfélagið.
Mikilvægasti þátturinn í samskiptum Háskóla íslands og íslenska ríkisins á síð-
ustu árum eru formlegirsamningar með gagnkvæmum skuldbindingum sem
gera Ijóst fyrir hvað ríkið greiðir. hvað Háskólanum er skylt að gera og hvað hon-
um er í sjálfsvatd sett; greiðslur til Háskólans eru jafnframt í ríkum mæli tengdar
kröfum um árangurog gæði. Sjálfsaflafé Háskólans hefursmám saman aukist
og er nú um einn þriðji af tekjum hans.
Með samningum af þessu tagi skapast ný skityrði fyrir samskipti háskóla og ríkis
þar sem sjátfræði háskóta er aukið um leið og tjóst er hvað háskólunum er skylt
að gera og hverjar skutdbindingar ríkisins við þá eru. Það segir sig sjátft að for-
sendan fyrir árangursríku samstarfi ríkis og háskóla er sú að staðið sé við gerða
samninga og hægt sé að gera áætlanir að minnsta kosti nokkur ár fram í tímann.
Krafan sem nútíminn gerir til Háskóla íslands er ekki aðeins sú að kenna æ fleiri
nemendum. heldur einnig að stórauka vísindategar rannsóknir. Til þess að Há-
skólinn geti haft frumkvæði og þróast í takt við þær þarfir þjóðfélagsins sem hon-
um er falið að sinna. þá verður hann að hafa trygga fjármögnun á starfsemi sinni
með samningsbundnum greiðslum frá ríkinu. Þannig uppfyllir ríkið skyldu sína
gagnvart Háskótanum og skapar honum skilyrði til að axla ábyrgð sína; sé það
ekki gert er alvarlegur brestur í starfi ríkisins. Samningarnir túta annars vegar að
kennstu, hins vegar að rannsóknum.
I samningum Háskóla íslands og ríkisins um kennslu skiptir tvennt meginmáli:
Annars vegar fjöldi nemenda sem ríkið er tilbúið að greiða fyrir. hins vegar fram-
lag ríkisins fyrir hvem nemanda á hinum mismunandi fræðasviðum. Háskóli ís-
lands hefurtalið að framlag ríkisins á hvem nemenda sé alltof lágt reiknað miðað
við þann kostnað sem Háskólinn hefuraf kennstunni. Framtagið til kennslunnar
hefur ekki hækkað frá árinu 2000 í takt við kostnaðarhækkanir og fjárveiting til
rannsókna er nú aðeins 60% af fjárveitingu til kennslu en var tæp 67% á árinu
2000. Af þessum sökum hefur Háskóli íslands mátt sætta sig við að draga úr
þjónustu við nemendur í ýmsum greinum. til að mynda með því að fækka
kennslustundum og stækka nemendahópa umfram það sem æskilegt er. Hvorki
Háskólinn né stúdentar geta unað stíku til lengdar. Þetta mál verður því að taka
föstum tökum og leiða til lykta á næstunni með ráðstöfunum sem tryggja þá
hagsmuni sem hér eru í húfi - fyrir háskótana og nemendur þeirra. fyrir ríkið og
þjóðfélagið í heild.
Samningaviðræður hafa staðið yfir síðustu mánuði milli Háskótans og mennta-
málaráðuneytisins um auknar fjárveitingar bæði til kennslu og rannsókna. Mér er
tjúft að geta sagt frá því að nú er í burðarliðnum nýr kennslusamningur sem felur
í sér aukin framtög vegna fjölgunar nemenda og endurskoðun á greiðstu fyrir
hvern nemanda á hinum mismunandi fræðasviðum. Menntamálaráðherra hefur
lagt sig fram í þessu máli og þakka ég honum fyrir það. Eftir er að tjúka samningi
um rannsóknir. en hér er metnaður Háskólans sá að framlög til rannsókna verði
jafnhá framlögum til kennslu eins og tíðkast í rannsóknarháskólum á Norður-
löndum. Ég heiti á ráðherrann að beita sér af krafti fyrir farsælli niðurstöðu í þeim
samningaviðræðum.
Ágætu kandídatar og góðir hátíðargestir!
Ég hef nú þreytt ykkur um stund með því að ræða um fjármál. Afsökun mín er sú
að hér er um mikilvæg hagsmunamál að ræða sem varða ekki aðeins nemendur.
kennara og sérfræðinga Háskóta íslands og annarra háskóta. hetdur brennur á
þjóðfélaginu öllu og skiptir sköpum fyrir framtíð þess. Komandi kynslóðir munu
vega okkur og meta eftir því hve vel eða illa við stöndum okkur við að skapa skil-
yrði fyrir blómlegu menningarlífi á íslandi og efnahagslegri hagsæld.
Um leið og Háskóli íslands þakkar ykkur. kandídatar góðir. fyrir samfylgdina til
þessa, þá er ósk hans og von sú að þið verðið atla tíð sannir háskólaborgarar og
vinnið ötullega að því að gera ísland að fullgitdum þátttakanda í mótun nýrrar
heimsmenningar.