Stúdentablaðið - 01.04.2002, Page 2

2 stúdentablaðia_____________________________
SÖNGVASKÁLDIÐ HÖRÐUR TORFA
mynd: sibbi
Lög við Ijóð nóbelsskáldsins
Hörður Torfa er fyrir margt löngu orðinn samofinn hugmynd
íslendinga um trúabadúrinn sem ferðast staða á milli
vopnaður munnhörpu og gítar en mestmegnis þó sjálfum
sér. Hörður lauk leiklistarnámi frá Þjóðleikhúsinu árið 1970
en ferill hans sem trúbadúr hófst sex árum fyrr og er hann
jafnan talinn vera fyrsti íslendingurinn sem ber það nafn
með réttu. Hörður kýs þó að nota nafnið söngvaskáld frek-
ar en trúabúr en það er einmitt nafn nýrrar geislaplötu sem
Edda —miðlun og útgáfa gaf út í tengslum við hundrað ára
afmæli nóbelsskáldsins Halldórs Laxness. Á þessari plötu
flytur Hörður lög sín við Ijóð Laxness en þessir söngvar
voru fyrst fluttir á hausttónleikum í Jónshúsi í Kaupmanna-
höfn árið 1982 sem hann tileinkaði Halldóri. Við gripum
Hörð á miðju tónleikaferðalagi um landið og spurðum hann
um tilurð Söngvaskálds.
Hvað felst í orðinu söngvaskáld og hvert
er að þinu mati hlutverk þess?
Orðið söngvaskáld er dálítið víðtækt. Sá
sem kemur að einum söng er textahöfundur-
inn, lagahöfundurinn, sá sem útsetur tónlist-
ina og loks sá fjórði, sá sem túlkar. Svo hef'ég
verið að útvíkka hugtakið og útskýra fyrir
fblki hvað þarftil þess að standa í þessu starfi,
þ.e. hljóðfærin, græjurnar og skipulagningin
á bak við tónleikatúrana. Maður jtarf að gera
samning um fjármál og hvernig staðið er að
tónleikum á hverjum einasta stað sem maður
kemur til með að spila á. Það liggur því rosa-
lega mikið á bak við orðið siingvaskáld og
sérstaklega hérna á Islandi vegna þess að
maður í mínu starfi verður að geta séð um
þetta allt sjálflir. Söngvaskáld hjá stórþjóðum
semur sína söngv’a og mætir síðan á sviðið en
hérna er margra manna starf að halda utan
um það ferli sem felst í starfi söngvaskáldsins.
Ég valdi orðið söngvaskáld því mér leiðist
orðið trúbadúr. Hver sem grípur í gítar getur
kallað sig trúbadúr en sú skilgreining lýsir
starfi söngvaskáldsins engan veginn. Ég hef
reynt að flokka þetta dálítið niður svo fólk sé
ekki að rugla þessu saman. Það eru til kráar-
söngvarar sem syngja lög eftir aðra og hafa
oft ekkert fram að færa annað en lífsgleðina
og það að vera til, sem er í sjálfu sér mjög
gott. I’etta veldur mér samt oft erfiðleikum
því ég get ekki ætlast til að allir þekki mitt
starf og kunni skil á því. Ég lendi oft í því að
fólk ætli að troða mér í horn á einhverri krá
og ætlast til að ég verði þar á meðan citthvert
partí er í gangi. Minn „standard“ og stíll hef-
ur alltaf verið sá að halda tónleika og yfirleitt
leigi ég sjálfiir húsin undir tónleikahöldin.
Þetta er auðvitað að breytast samfara nýjum
tímum því krár eru komnar í staðinn fýrir
gömlu félagsheimilin. Nú á dögum vill fólk
geta sest niður með rauðvínsglas eða kaffi-
bolla og því standa félagsheimili auð og krár
hafa tekið þeirra stað. Þetta er í sjálfu sér allt
í lagi en breytir vissulega þeim glæsileika sem
ég vil halda í kringum tónleika með hreinu
lofti og góðum anda þar sem menn geta set-
ið þægilega, sungið með og tekið þátt í
skemmtuninni.
Að mínu mati er hlutverk söngva-
skáldsins að lesa og velja ljóð og texta, sjá
melódíuna í þeim og lyfta þeim úr ljóðabók-
um og hillum og bera þau fram fyrir fólk í
söng og túlka textana fýrir fólkið f gegnum
sönginn. Þannig verður söngvaskáldið eins
konar tengiliður frá hillum og bókum yfir að
eyrum og vitsmunum fblks. Það er aftur á
móti spurning hvort slíkt sé hagkvæmt því
jiarna kemur peningapólitíkin inn. Ég vil ekki
taka Ijóð annarra og nota þau mér til fram-
dráttar án þess að borga þeim fýrir því þetta
er þeirra vinna. Þess vegna er ég mjög krítísk-
ur á hvaða ljóð ég vel og eins má ekki gleyma
[iví að fólk er einnig gagnrýnið á ljóðavalið.
Hver er tilurð þessara söngva og hvers
vegna ákvaðst þú að gera lög við Ijóð
nóbelskáldssins?
Ég er búinn að lesa þessi ljóð frá því að ég
var smástrákur. Kvœdakverið var til heima hjá
mér og hetúr á einhvern hátt alltaf höfðað til
mín. Það er svo margt í því og það er eins
með Kvcrið og aðrar góðar Ijóðabækur, að
þegar ég gríp til þess þá setja ljóðin í henni
mann í ákveðnar stellingar og maður fér að
velta hlutunum fýrir sér. Það sem heillaði mig
strax sem ungan mann var framandleiki ljóð-
anna og þessi eilífú ferðalög Halldórs. Hann
er staddur á Kastrup, hann er í járnbrautar-
lest, það eru flugvélar í þeim og það eru bíl-
ar. Hann kemur því nærri mér og er ekki í
þessari eilífu upphafningu og heimspeki.
Hann er að tala um bíla og kvikmyndir og
tekst sem ljóðskáldi að banka upp á dyrnar
hjá mér sem manneskju. Heimurinn sem slík-
ur heillar mig og þau ólíku lífsviðhorf og að-
stæður sem í honum eru, og þetta finn ég í
ljóðum Halldórs. Svo gerist það oft þegar ég
les góða ljóðabók að það myndast melódía og
þá verð ég að hafa segulbandið og gítarinn
nærri mér til að geta unnið með seinna. Lax-
ness hefur fýlgt mér lengi og á lýrstu tveimur
plötunum var ég t.d. með ljóð eftir hann. I
þessu tilefni gaf hundrað ára afmæli hans mér
ástæðu til að gera eitthvað með lögin sem ég
átti til við Ijóðin úr Kv/eðakverinu. Ég stakk
upp á þessu við Skúla Helgason hjá Eddu og
er mjög sáttur við útkomuna og sérstaklega
frágang Vilhjálms Guðjónssonar.
Telur þú Halldór Laxness vanmetinn sem
Ijóðskáld?
Ég vanmet hann ekki sem ljóðskáld og það
er það sem skiptir mig máli, hvað svo sem
öðrum finnst. Hann hefur verið hátt skrifað-
ur hjá mér frá því að ég var ungur strákur og
mun alltaf verða. Enn í dag gefur Kvxðakver-
ið mér mikið til að íhuga í hvert skipti sem ég
les af handahófi upp úr því. Ég sæki í ljóðin
vegna þess að það eru áminningar í þeim,
vangaveltur, ást, pólitík og svo margt annað
sem maður þarf oft á að halda.
Ég velti samt fýrir mér íslendingum sem
bókmenntaþjóð. Það eru margir sem kaupa
bækur eingöngu til að eiga uppi í hillu og
margir eiga einn eða tvo metra af Halldóri
uppi í hillu, en les fólk þetta? Er þessi mikla
bókaþjóð sem hér er talað um í rauninni
bókaþjóð? Mín niðurstaða er sú að hún sé
það ekki. Þetta er hálfgerð þrælaeyja á marga
lund og ég er ekki viss um að fblk lesi eins
mikið vegna þessara aðstæðna. Sjálfiir hef ég
búið í milljóna manna stórborgum og þar eru
allir að glugga í bækur t.d. í lestum og stræt-
isvögnum. Ég les miklu meira erlendis heldur
en hérlendis og þar notfærir maður sér tím-
ann hreinlega á annan hátt. Hérna er ég t.d.
háður bíl og ekki get ég lesið og ekið í einu,
þannig að bókin skiptir mig eðlilega minna
máli þegar ég er á íslandi.
Þú hélst yfir tuttugu tónleika víðs vegar
um landsbyggðina. Hvernig fóru Hörður
Torfa og Halldór Laxness í landsbyggð-
armenn?
Hörður Torfa ter vel í landsbyggðarmenn.
Hér á landi virðast menn oft hafa það að at-
vinnu að kvarta, en því miður get ég ekki
kvartað. Þetta er þó ekki tengt Halldóri held-
ur sjálfum mér. Ég hef sinnt landinu vel í
gegnum allan minn téril en Halldór er tekinn
með vissum fyrirvara. Það kemur fullt affólki
á tónleikana og hlustar en vegna þess að Ijóð
Laxness eru flutt, þá veit ég að ég þarf að yf-
irvinna ákveðna hvítflibbastemmningu og
taka hátíðleikann dálítið af þessu. Ég segi
fblki að Halldór sé maður sem sest niður
vegna þess að hann langar til að segja okkur
sögur í ljóðum og hann geri það vel. Það sem
ég hef reynt að gera með nóbelsskáldið Hall-
dór Kiljan Laxness er að taka hátíðleikann af
honum og færa hann til tblksins. Það er mik-
ilvægt að gera sér grein fýrir því að hann er
eins og ég og þú, hann fmnur til og hann hef-
ur skoðun og sér hlutina og reynir að miðla
þeim til okkar. Góð ljóðskáld eru þannig, en
í guðanna bænurn hættið að taka hann hátíð-
lega! Opnið bara hjartað og hlustið og veltið
Ijóðum hans fýrir ykkur. Eðli góðra ljóða er
þannig að það er hægt að lesa þau sextán ára
og aftur fjórum árum síðar og svo enn á ný
þrítugur, en það er aldrei sama ljóðið sem
maður er að lesa. Maður þroskast og ljóðið
þroskast með manni en hefur alltaf einhverja
sérstaka gjöf í sér. Það er alltaf eitthvað dýr-
mætt í góðu Ijóði og ég reyni að láta folk
opna sig fyrir ljóðum Halldórs og hætta þess-
ari þykjustu. Fólk á ekki bara að lesa hann af
því að hann fékk nóbelsverðlaunin. Það er
ekki tilgangurinn. Fólk á að hlusta á það sem
manneskjan Halldór Laxness er að segja okk-
ur. Hann bregður í sífellu upp myndum af
okkur og um okkur til að við áttum okkur á
lífinu og tilverunni.
Hvernig hjálpar „leikarinn" þér í þinni
vinnu?
Ég rnyndi segja að leikarinn hjálpi mér í
öllu. Þegar ég held tónleika þá sit ég ekki bara
uppi á sviði og syng því ég túlka söngvana
einnig. Þegar fólk kemur á tónleika hjá mér,
upplifir það meiri dýpt í söngvunum vegna
þess að það sér mig í leiðinni og heyrir það
sem ég segi milli laga og grípur stemmning-
una. Ég er leikari og er þess vegna með leik-
ræna tilburði sem gefa söngvunum þessa
auknu dýpt. Ég er ekki poppari og keppist
ekki við vinsældir. Það sem ég reyni fyrst og
fremst að gera er að gefa ljóðunum líf. Fólk
dettur oft í að setja allt undir sama hatt og
eru þá allir sem koma nærri tónlist bara popp-
arar. Ég flyt hlustendum og tónleikagestum
mínum ekki popp. Poppheimurinn þrífst á
ákveðnum endurteknum formúlum sem fá
fólk til að venjast ákveðinni síbylju og er
stjórnað af ákveðnu peningafólki. Ég veit al-
veg af þessum heimi en vinn hreinlega ekki
svona. Ég vinn út trá Ijóðinu og Iæt það segja
söguna. Það er tilgangurinn.
bv